- امام بخارى :
نام او ابوعبدالله محمد بن اسماعيل بن ابراهيم بن مغيره بن بردزبة است. اجداد وى آيين زردشتى داشتند، مغيره جد سوم امام بخارى توسط يمان بن جعفى والى بخارا به دين اسلام گرويد، بعد از اسلام اش به او نسبت داده ميشد.
امام بخارى درسال (194 هجرى) دربخارا چشم به جهان گشود. هنوز مدت كوتاهى از تولد او نگذشته بود كه پدرش اسماعيل وفات كرد. امام بخارى به سن ده سالگى نرسيده بود كه قرآن كريم را حفظ كرد ومبادى علوم دين و بسيارى از احاديث نبوى را فراگرفته بود. درسن پانزده سالگى به همراه مادر و برادرش جهت اداى فريضه حج به مكه مسافرت كرد، در آنجا تصميم گرفت كه چند سالى در سرزمين حرم بگذراند ونزد محدثان ومشايخ بزرگ به فراگيرى علم حديث مشغول شود و اندوخته‌هاى علمى خودرا بيافزايد. سپس امام بخارى مهاجرت و سفرهاى دور و دراز خودرا آغاز کرد، كه اين سفرها مدت 16 سال را دربرگرفت. هدف او از این سفرها ديدار وملاقات با دانشمندان مناطق اسلامي بود تا احاديثى را كه نزد آنان موجود بود بشنود و جمع آورى كند، به اين منظور سكون و قرار نداشت و هر سختی و مشقت را برای خود هموار مى‌كرد.
امام بخارى دراين مدت شش‌صد هزار حديث را جمع آورى كرد و از ميان آن احاديث كتاب “الجامع الصحيح” را تأليف كرد. كتابش را با آنچه كه شايسته عظمت و بزرگی است و با احترام و تكريم تناسب دارد شروع كرد. احاديث را با وضوء و طهارت كامل در كتاب “الجامع الصحيح” نوشته مى‌كرد، و قلم را جز در حالت پاکیزگی و طهارت بدست نمى‌گرفت. از شخصی مجهول، كذاب، مدلس، تارك نماز و كسى كه در انجام واجبات كوتاهى می‌کرد، وآنکه اعتمادى براو نيست و در امور دينى افراط و تفريط مى‌كند حديث روايت نمى‌كرد، هزاران حديث را به اندک‌ترین شبهه ترك مى‌كرد وبه تدوين آنچه كه يك مسلمان ازعبادات، معاملات، آداب، و تفسير احتياج دارد اكتفا كرده و احاديثى را كه شخصيت مسلمان را می‌سازد و ذهن و بصيرت شخص را از علم و معرفت منور مى‌كند در آن ذكر كرده است.
امام بخارى در مورد كتاب “الجامع الصحيح” مى‌گويد: (كتاب الجامع الصحيح را تقريبا ازميان شش‌صد هزار حديث تدوين كردم، در اين كتاب جز احاديث صحيح احاديث ديگرى ذكر نكردم و بسيارى از احاديث را به علت طولانى شدن ترك كردم). و كتاب خودرا به نام (الجامع الصحيح المسند من حديث رسول الله ﷺ وسننه وأيامه) مسمى كرد.
امير بخارا از امام بخارى خواست مجالس درس خصوصى براى فرزندانش برگزار كند، امام بخارى اين خواست امير بخارا را رد كرد و ذلت علم را نپذيرفت و گفت: اگر چنين چيزى را مى‌خواهی در مسجد بیا و یا هم در منزلم.
به سبب اين كار امام بخارى، أمير بخارا اورا از بخارا تبعيد كرد.
امام بخارى به روستاى خرتنگ نزد يكى ازنزديكانش درآن روستا رحل اقامت افكند و در همان جا وفات نمود.
امام بخارى سال (256 هجرى) در سن 62 سالكى در روستاى خرتنگ سمرقند به خاك سپرده شد.
- امام مسلم :
نام او ابوالحسن مسلم بن حجاج قشيرى نيشاپورى است. او يكى از رجال برجسته ائمه حديث و كبار محدثين بود. او در سال (204 هجرى) و در روز وفات امام شافعى در نيشاپور چشم به جهان كشود. وی در نيشاپور به فراگيرى علم آغاز كرد، وقتى به سن جوانى رسيد براى جمع آورى احاديث به عراق وحجاز سفركرد، از مشايخ زيادى احاديث جمع كرده و از او محدثين زيادى حديث روايت كردند.
مشهورترين كتاب امام مسلم كتاب صحيح مسلم مي‌باشد. كتاب صحيح مسلم يكى ازكتابهاى شش گانه معتمد درحديث است، امام مسلم آنرا درحدود پانزده سال جمع آورى وتأليف كرده است. كتاب صحيح مسلم ازنگاه قوت احاديث در مرتبه دوم بعد ازصحيح بخارى قرار دارد، از همین جهت است که شُرّاح صحيح مسلم نیز بسیار است.
ازجمله مؤلفات امام مسلم كتاب طبقات، جامع و كتاب أسماء می‌باشد.
امام مسلم سال (261 هجرى) در سن 57 سالگى در شهر نصرآباد نزديكى نيشاپور وفات نمود.
- امام ابوداود:
نام او ابوداود سليمان بن أشعث بن شداد بن عمرو بن اسحاق بن بشير ازدى سجستانى است. او يكى از ائمه حديث، مؤلف كتاب “السنن في الحديث” كه يكى ازكتابهاى شش گانه معتمد درحديث مي‌باشد، است.
امام ابوداود سال (202 هجرى) درسجستان متولد گرديد، جهت تحصيل علم به سرزمين‌هاى عراق، حجاز، خراسان، شام، مصر وديگر كشورها سفر كرده و از اندوخته‌هاى علمى علماى آن سرزمين‌ها مستفيد شده است. احاديث ابوداود را نسائى وترمذى و ديگر علماء روايت كرده است.
امام ابوداود از جمله علماى بود كه به حديث، فقه، علل، متن و رجال آن معلومات زيادى داشت. در تواضع، تقوى، عفاف وصلاح از پیشگامان عصرش محسوب می‌شود. او در سنن خود بيش از (5300) حديث جمع آورى كرده است.
امير طلحه (موفق عباسى) ازامام ابوداود سه چيز طلب كرد:
- اينكه به بصره برود و آنجا مسكن گزيند تا طلبه علوم ازسرزمين‌هاى مختلف نزدش بيايند و بصره دوباره اعمار وآباد شود.
- كتاب سنن را به فرزندانش تعليم دهد.
- مجلس خصوصى به فرزندانش اختصاص بدهد؛ زيرا فرزندان خلفاء با ساير مردم يكجا نمی‌شينند. امام ابوداود درجوابش فرمود: خواست اول را قبول می‌کنم وخواست دوم هم درست است، اما خواست سوم‌ات قابل اجرا نيست؛ زيرا درفراگيرى علم همه مردم يكسان هستند. سپس فرزندان موفق عباسى در دروس امام ابی‌داود یکحا با مردم حاضر مي‌شدند در حالی که ميان ان‌ها و مردم پرده‌ی انداخته شده بود ويكجا به درس گوش فرا می‌دادند.
امام ابوداود در بصره مسكن گزيد و در آنجا سال (275 هجرى) در سن 73 سالگى به خاك سپرده شد.
- امام ترمذى :
نام او ابوعيسى محمد بن عيسى بن سورة بن موسى ترمذى، منسوب به (ترمذ) وطن وى می‌باشد. او یكى از ائمه حديث و حفاظ بود. در سال (209 هجرى) چشم به جهان گشود. او از جمله شاگردان امام بخارى بوده و در بعض شيوخ با اوشريك بود.
امام ترمذى براى كسب حديث به شهرهاى خراسان، عراق وحجاز سفر كرده است. ایشان به حفظ، أمانت وعلم مشهور بود. احمد ابن حنبل و ابوداود سجستانى از جمله اساتيد وی بودند.
يكى از بارزترين خدمات امام ترمذى به جهان علم و حديث، كتاب “جامع الترمذى” مى‌باشد، که در زمره صحاح سته نیز داخل است. اين كتاب هم جامع وهم سنن است. امام ترمذى در این كتاب به ذكر مذاهب و دلائل فقها التزام كرده است، به همين سبب كتاب جامع ترمذى در باب حديث و فقه كتابى ارزشمند محسوب مى‌گردد.
ازجمله مؤلفات امام ترمذى كتاب “الشمائل النبوية” و”العلل في الحديث” نیز می‌باشد. ایشان در سال (279 هجرى) در سن 70 سالگى وفات كرد.
- امام نسائى :
نام او ابوعبدالرحمن أحمد بن شعيب بن علي بن سنان نسائى، منسوب به “نساء” كه شهرى ازخرسان بود، می‌باشد. امام نسائى سال (215 هجرى) ديده به جهان گشود. ایشان يكى ازائمه حفاظ واهل زهد، جهد، اتقان و فقه بودند، مانند داوود (عليه السلام) روزى روزه می‌گرفت و روزى افطار مى‌کرد.
امام نسائی ركنى از اركان حديث، حاذق ومتفنن، قائد علم، سيد، عمده، و قدوه عصر خود بود، مكانت او در بين اصحاب حديث وعلماء جرح و تعديل معتبر بود.
حاكم گفت: بيشتر ازيك دفعه ازابى‌الحسن دارقطنى شنيدم كه می‌گفت: ابوعبدالرحمن امام نسائى نسبت به تمام علمای حدیث و جرح و تعدیل زمان خودش برتری داشت.
امام نسائى در مصر مسكن گزيد و در آنجا تأليفاتش منتشر شد، مردم از او علم زيادى آموختند و سپس به دمشق رحلت نمود و آنجا در سال (303 هجرى) در سن 85 سالگى وفات كرد.
- امام ابن ماجه :
نام او ابوعبدالله محمد بن يزيد ربعى قزوينى است. پدر وى به نام “ماجه” ميان مردم مشهور بود، سپس اوهم به نام “ابن ماجه” مشهور شد. “ربعى” منسوب به قبيله ربيعه است. او سال (209 هجرى) در قزوين چشم به جهان گشود، و قزوينى منسوب به شهر قزوین است.
امام ابن ماجه حافظ مشهور و مؤلف كتاب “السنن في الحديث” می‌باشد. اين كتاب مهم‌ترين و بزرگترين أثر ایشان است، كه به ترتيب ابواب فقهى نوشته شده و يكى ازكتابهاى صحاح سته می‌باشد.
امام این ماجه برای جمع آورى و كتابت احاديث به سرزمين‌های عراق، بصره، كوفه، بغداد، مكه، شام، مصر و ری سفركرده است. در اين سفرهاى خود كتاب در تفسير (كه معروف به تفسير ابن ماجه است) و كتاب در تاريخ (ازعصر صحابه تا عصر خودش) و كتاب السنن را تدوين كرد.
امام ابن ماجه سال (273 هجرى) درسن 64 سالگى دارفانى را وداع گفت.
منابع:
- سايت إسلام سؤال وجواب
- كتاب سيرة الإمام بخاري(رحمه الله) مؤلف: عبدالمنعم قنديل
