- تعریف عقیده:
در لغت:
از مادهی «العَقْد»، به معناي بستن و گره محکم است و به معناهای ديگري نيز آمده است، از جمله: استوار كردن، استحكام بخشيدن، پايبندي و التزام، بهم فشردن، اثبات، تأييد و تصديق .
کلمه عقد به امور مادی و امور معنوی گفته میشود مثلا: عقد نکاح (بستن رابطه دو شخص)
در اصطلاح:
علما عقیده را در اصطلاح به دو معنی آورده اند.
تعریف عام :
اموری که نفس او را تصدیق کند، قلب به آن اطمینان حاصل کند و در آن شک و شبهه نباشد (این تعریف مربوط همه اعتقادات می شود)
تعریف خاص :
- ایمان قطعی به وجود، وحدانیت ، صفات، افعال،قانون‌های الله متعال و تسلیمی کامل و ایمان به اینها از روی رضایت قلبی . (این تعریف خاص برای عقیده اسلامی میباشد)
- دكتر ناصر العقل آن را چنين تعريف كرده است: «ايمان راسخ و يقيني به الله -تعالی- و هر آنچه كه در الوهيّت، ربوبيت و اسماء و صفات او واجب است و ايمان به فرشتگان، كتاب‌هاي آسماني، پيامبران، روز آخرت، قدر (اعمّ از خير و شرّ آن) و تمام آنچه كه در نصوص صحيح اعمّ از اصول دين وامور غيبي و اخبار آخرت وارد شده است و هر آنچه سلف صالح بر آن اجماع داشته‌اند و تسليم و فرمان برداري از حكم، امر، تقدير، شريعت الله تعالی و پيروي از رسولش با اطاعت و فرمانبري و تسليم داوري و قضاوت او بودن است.
- اموری علمی که مسلمان باید در قلب خود به آن معتقد بوده و به آن ایمانی قطعی و بدون شک و تردید بیاورد، زیرا خداوند از طریق کتاب خود یا از طریق وحی پیامبرشﷺ ما را از آن آگاه نموده است.
- موضوع علم عقیده:
عقیده از دیدگاه اهل سنت و جماعت از آن جهت که یک علم است شامل موضوعات : توحید ، ایمان و اسلام، امورات غیب، نبوت، قدر، اخبار، اصول احکام قطعی، رد و ابطال اهل اهواء و اهل بدعت و بقیه ادیان و گروه‌های گمراه و چگونگی موضع گیری در مقابل آنها میباشد.
- نام های علم عقیده:
- عقیده یا عقاید یا اعتقاد
- علم توحید
- اصول دین
- فقه اکبر
- شریعت
- سنت
- تعریف توحید:
در لغت: مصدر وحد از واحد گرفته شده، گفته میشود وحّده و احّده و متوحد؛ یعنی تنها و یگانه.
در اصطلاح:
یگانه دانستن خداوند در الوهیت و ربوبیت؛ و اینکه او دارای اسماء نیک و صفات رفیع میباشد، و اعتقاد به رسالت محمد ﷺ و خاتم النبیین بودن او؛ و از آنچه که از طرف خداوند آورده پیروی گردد.
- حکم فراگیری توحید :
فراگیری توحید بر هر مرد و زن مسلمان فرض عین میباشد.
الله متعال فرموده : فَٱعۡلَمۡ أَنَّهُۥ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا ٱللَّهُ وَٱسۡتَغۡفِرۡ لِذَنۢبِكَ وَلِلۡمُؤۡمِنِينَ وَٱلۡمُؤۡمِنَٰتِۗ وَٱللَّهُ يَعۡلَمُ مُتَقَلَّبَكُمۡ وَمَثۡوَىٰكُمۡ (۱۹) محمد
ای پیامبر! بدان که جز الله [جل جلاله] هیچ کسی سزاوار پرستش نیست و برای اوتعالی شریکی وجود ندارد. برای گناهان خود و همچنان برای مردان و زنان مؤمن آمرزش بخواه. خداوند به حرکات شما در انجام اعمال روزانه و به استقرار شبانۀ‌تان که به منظور استراحت از کارها صورت می‌گیرد داناست.
این آیه مفاهیم ارزشمند توحید و استغفار، و علم و عمل را در خود جمع‌کرده است.
- فضیلت علم توحید:
بزرگی هر علمی بر میگردد به موضوع و میدان بحث و تحقق آن علم؛ اگر علم پزشکی از نجاری برتری دارد بر میگردد به موضوع آن، میدان بحث نجاری چوب هاست اما میدان بحث پزشکی جسم آدمیان است.
پس اهمیت علم توحید از میدان بحث آن گرفته میشود.
آیا ذاتی بزرگتر از آفریننده جهان وجود دارد؟
و یا پاکیزه تر از انبیاء در میان بشر موجودی است؟
آیا موضوعی مهمتر از شناخت هدف آفرینش انسان است؟
این سوالات میدان های بحث و پژوهش علم توحید است.
و علم توحید اساس علوم اسلامی و برترین و والاترین علوم است
- چند نکات در مورد فضائل توحید :
۱. بزرگترین سبب گشایش سختی‌های دنیا و اخرت و دفع مشکلات آنهاست.
۲. هرگاه کمتر از یک خردل از آن در قلب وجود داشته باشد مانع جاودانگی در آتش میگردد، و اگر توحید در قلب به کمال برسد از ورود به جهنم ممانعت می‌نماید.
۳. برای دارنده آن هدایت و امنیت تام در دنیا و اخرت را حاصل می‌کند .
۴. تنها سبب نیل به رضایت خداوند و ثواب اوست، و خوش اقبال‌ترین مردم به شفاعت پیامبر ﷺ کسی است که با خلوص قلب لا اله الا الله را گفته باشد .
۵. زشتیها را از بنده تخفیف و رنجها را بر او اسان نماید به حسب کمال توحید و ایمان در قلب بنده، برخورد او با رنجها و آلام با سعه صدر و ارامش درون و رضایت به مقدرات الهی صورت می‌گیرد.
و از بزرگترین فضایل توحید اینکه بنده را از بندگی و وابستگی و امید به مخلوقات و ترس از آنان و عمل به خاطر آنان آزاد می‌گرداند، و این همان عزت واقعی و شرافت عالی میباشد.
و با این توحید بنده خواهان عبودیت الله جل جلاله بوده و به غیر از او امیدی نداشته و جز از او بیم و هراسی ندارد، و جز به سوی او انابه و رجوعی ندارد، و با این توحید رستگاری و نجات وی تمام و تحقق میگردد.
- اسباب استوار نمودن توحید در قلب :
توحید در قلب انسان مومن همچون درختی است که هر اندازه با عبادت خداوند آبیاری شود شاخه‌های آن رشد و نمو و پهن گردد و بر زیبایی آن بیفزاید و با ریشه دواندن توحید در دل، محبت بنده برای پروردگار خویش و خوف و امید او نسبت به خدا افزایش یابد و توکل بر خدا قوی‌تر گردد.
اسبابی که توحید را در دل فرد رشد و نمو می‌دهند از این قرارند:
- انجام عبادات به خاطر رغبت به پاداش آن از طرف خداوند.
- ترک معصیت به علت ترس از عذاب الله متعال.
- تدبر و تامل در عظمت آسمانها و زمین.
- شناخت اسما الهی و صفات او و مقتضیات آنها و آثار و مدلولات آنها از قبیل شکوه و کمال.
- توشه‌اندوزی با علم مفید و عمل به آن.
- قرائت قرآن با تدبر و فهم معانی و آنچه که به آن اراده شده است.
- تقرب جستن به سوی خدا با انجام نوافل، بعد از فریضه‌ها.
- تمام احوال با قلب و زبان به ذکر خدا مشغول بودن.
- تدبر در نعمت‌های مادی و معنوی خداوند و مشاهده نیکی و احسان او و ارزانی داشتن نعمت بر بندگانش.
۱۰. با خدای خویش خلوت کردن در ثلث اخیر شب؛ هنگام نزول خداوند به آسمان دنیا، و تلاوت قرآن در این هنگام و اتمام آن با استغفار و توبه.
۱۱. در هر عمل کوچک و بزرگ به پیامبر ﷺ اقتدا نمودن.
۱۲. پاک کردن و دور نمودن قلب از کینه مومنین و سالم نگه داشتن آن از نفرت و حسد و کبر و غرور و خود برتربینی.
منابع
- کتاب توحید اسما وصفات، تألیف علی صلابی.
- سایت اختصاصی اهل سنت.
- سایت اسلام سوال و جواب
- كتاب جوانان از عقیده صحیح با خبر شوید، ابوشاکر مسلم.
- سایت درر سنیه.
- کتاب پناهگاه توحید، تألیف ( عبد العزیز بن باز- عبدالرحمن السعدی- عبدالله بن عبدالرحمن الجبرین).
