عایشه صديقة دختر ابوبکر صدیق بن ابی قحافة بن عامر، مادرش ام رومان بنت عامر بن عويمر از جمله صحابیات جلیل القدر رسول الله ﷺ بود، در زمان حیات رسول الله ﷺ فوت کرده و پیامبر ﷺ داخل قبر او رفته و برایش دعا نمود.
عايشه رضی الله عنها هشت یا نه سال قبل از هجرت در مکه مکرمه متولد شده است.
کنیه‌ی ایشان ام عبدالله ( اسم خواهر زاده اش عبدالله بن زبیر) بود.
ازدواج عایشه رضی الله عنها با پیامبر ﷺ
قبل از اینکه رسول الله ﷺ از عایشه خواستگاری کند مطعم بن عدی ایشان را برای پسرش خواستگاری کرده بود، اما چندی بعد از این خواستگاری منصرف شده و گفت اگر پسر ما با دختر تو ازدواج کند تو اورا گمراه می کنی و بر سر دین خود می‌بری !
سپس رسول الله ﷺ از او خواستگاری کرده و سه سال قبل از هجرت ایشان را در عقد نکاح خویش درآورد، در حالی که شش یا هفت سال عمر داشت و مهر ایشان را ۴۰۰ درهم و بروایتی ۵۰۰ درهم تعیین نمود و در مدینه هنگام که ۹ سال عمر داشت با او ازدواج کرد.
ازدواج رسول الله ﷺ با عایشه رضی الله عنها در نتیجه‌ی رویایی بود که آنحضرت دیدند ؛ از عایشه رضی الله عنها روایت است که جبریل با تصویری از ایشان در پارچه ی ابریشمی سبزی نزد رسول الله ﷺ آمد و فرمود: «هَذِهِ زَوْجَتُكَ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ»: «این همسر تو در دنیا و آخرت می باشد». [صحیح است] [به روایت ترمذی]
پیامبر ﷺ با هیچ دختری باکره جز او ازدواج نکرده، و او از محبوبترین و برترین همسران پیامبر ﷺ سوای خدیجه رضی الله عنها بود.
فضایل بانو عایشه رضی الله عنها
بانو عايشه زنی زیبا و سفید رو بود، و به همین دلیل هم به او حمیرا ( گلگون چهره ) می گفتند.
ایشان زبانی بسیار فصیح و گویا داشتند و در سخن خود شعر هم میگفتند ، وی خطیبی بسیار بلیغ بود و صدای رسایی داشت.
بانو عائشه رضی الله عنها از فقیه ترین و عالم ترین زنان به طور مطلق بود.
ذهبی رحمه الله میگوید : من نه تنها در امت محمد ﷺ بلکه به طور مطلق در میان تمامی زنان زنی عالم تر و داناتر از عایشه نمی شناسم.
عايشه رضی الله عنها زنی فقیه، دانشمند، محدث، و عالم به جنگ ها و اشعار عرب نیز بود.
ابو موسی اشعری رضی الله عنه می گوید: ما اصحاب رسول الله ﷺ هر وقت به ابهام و اشکالی در یک حدیث برخورد می کردیم و در مورد آن از عایشه رضی الله عنها می پرسیدیم او حتما بدان علم داشت ( و مشکل را رفع می کرد).
ابو ضحی از مسروق روایت میکند که گفت : بزرگان اصحاب رسول الله ﷺ را دیدم که از وی از فرائض می پرسیدند . ( تفسیر آیات احکام ، محمد علی صابونی ).
به حقیقت که عایشه رضی الله عنها چراغی تابان بود که با نور آن هر گمگشته حیران و سردرگم و شکاکی هدایت می یافت و مرجعی بود که شخص فقیه در شرح آیات و حکمت ها و استنباط احکام از روی دلایل و براهین آن به وی اطمینان و اعتماد داشت.
عروه بن زبیر رضی الله عنه میگوید : از بی بی عایشه زنی داناتر در طب ، فقه و شعر ندیدم. ( تفسیر آیات احکام، ج۲ ، ص ۳۵۲).
عايشه رضی الله عنها از جمله صحابیات بود که احادیث زیادی روایت کرده ، که تعداد آن به بیشتر از ۱۰۰۰ می‌رسد، ۱۷۴ آن بروایت شیخین متفق علیه میباشد، و ۵۴ آنرا تنها بخاری و ۶۸ آنرا تمام مسلم منفردانه روایت کرده است.
ایشان در بعضی مسائل فقهی اجتهاد نیز میکرد .
در واقع گوئی که بانو عايشه رضی الله عنها زندگی کرد تا مرجع اول در حدیث و نخستین فقیه در اسلام شود چنان که زهری رحمه الله می گوید اگر علم و دانش عایشه رضی الله عنها را با علم تمامی همسران رسول الله ﷺ و تمامی زنان مقایسه کنیم بدون شک دانش او بیشتر از دانش همه ی آنها بوده است.
از ابوموسی رضی الله عنه روایت است که می گوید: رسول الله ﷺ فرمودند: «مردان زيادی به كمال رسيده اند اما از زنان فقط آسيه همسر فرعون و مريم دختر عمران به كمال رسيده اند. و همانا برتری عايشه بر ساير زنان مانند برتری ثرید (نانی كه در آبگوشت خرد شده باشد) بر ساير غذاهاست». [صحیح است] [متفق علیه]
ثرید نزد عرب بهترین خوراکی ها بود که شامل نان و گوشت می شود؛ و لذیذترین و بهترین خوراکی ها بود.
از عایشه رضی الله عنها روایت است که می گوید: رسول الله ﷺ به من فرمود: «این جبریل است که به تو سلام می دهد». عایشه رضی الله عنها می گوید: گفتم: و بر او باد سلام و رحمت و برکات الله؛ در برخی از روایات صحیحین با «وبرکاته» آمده است و در برخی از روایات، این بخش وجود ندارد. [صحیح است] [متفق علیه]
برخی دیگر از فضایل عایشه رضی الله عنها این بود که رسول الله ﷺ در حجره و نوبت و در آغوش وی وفات نمود.
حادثه‌ی افک
بخاری و مسلم و اصحاب کتب حدیث، حدیث طولانی حضرت عائشه رضی‌الله عنها را در بیان واقعه افک روایت کرده‌اند که حاصل آن این است: عائشه رضی‌الله عنها به حکم قرعه در غزوه بنی‌مصطلق با رسول خدا صلّی الله علیه و آله وسلّم همراه شد، در برگشت از آن غزوه، کاروان در نزدیک مدینه منزل زد، در این اثنا گردنبند حضرت عائشه رضی‌الله عنها به هنگام قضای حاجت از هم گسست و او بعد از آنکه به کجاوه خویش برگشت، متوجه این امر شد و برای یافتن گردنبند خویش از کجاوه بیرون آمد، کاروان ـ به‌گمان اینکه عائشه رضی‌الله عنها در کجاوه خویش است ـ حرکت کرد، وقتی عائشه رضی‌الله عنها از جست‌وجوی گردنبند خویش برگشت، دید که از کاروان خبری نیست و کاروان حرکت کرده است پس در محل اتراق کاروان باقی ماند، از آن‌سوی دیگر، صفوان‌بن معطل رضی الله عنه که دنباله نگهدار کاروان بود از دنبال کاروان رسید، او که عائشه رضی‌الله عنها را قبل از نزول آیات حجاب دیده بود، وی را شناخت. وقتی او به آنجا رسید، خواب عائشه رضی‌الله عنها را در ربوده بود پس صفوان استرجاع: (إنا لله وإنا إلیه راجعون) گفت، عائشه رضی‌الله عنها با شنیدن صدای استرجاع صفوان از خواب بیدار شد و بی‌درنگ چهره خویش را پوشانید. صفوان حتی یک کلمه با عائشه رضی‌الله عنها سخن نگفته شترش را فرو خوابانید و بر دست شتر پای فشرد تا عائشه بر آن سوار شود. عائشه رضی‌الله عنها سوار شتر صفوان شد و صفوان زمام شتر را گرفته حرکت کرد تا به کاروان رسید. پس چون اهل (افک: بهتان) از این واقعه آگاه شدند، عائشه را به فحشاء متهم کردند وگفتند آنچه گفتند، اما خدای عزوجل با نازل کردن آیاتی ، برائت حضرت عائشه رضی‌الله عنها را از این بهتان اعلام کرد، و در نخستین آیه از این آیات فرمود:
إِنَّ ٱلَّذِينَ جَآءُو بِٱلۡإِفۡكِ عُصۡبَةٞ مِّنكُمۡۚ لَا تَحۡسَبُوهُ شَرّٗا لَّكُمۖ بَلۡ هُوَ خَيۡرٞ لَّكُمۡۚ لِكُلِّ ٱمۡرِيٕٖ مِّنۡهُم مَّا ٱكۡتَسَبَ مِنَ ٱلۡإِثۡمِۚ وَٱلَّذِي تَوَلَّىٰ كِبۡرَهُۥ مِنۡهُمۡ لَهُۥ عَذَابٌ عَظِيمٞ (۱۱) نور
هرآیینه آنان‌که آوردند تهمت را جماعتى‌اند از شما. مپندارید این تهمت را بد در حق خویش، بلکه آن بهتر است براى شما. هر کسى را از ایشان چیزى است که حاصل کرد از معصیت و آنکه سرانجام داد عمده‌ی آن تهمت را از ایشان، او راست عذاب بزرگ[یعنی عبدالله بن اُبیّ منافق.]
کسانی که این بهتان را در میان آوردند «عصبه‌ای از شما هستند» عصبه: یعنی گروه و جماعت، عرفا بر ده تا چهل تن اطلاق می‌شود. گروه بهتان زننده عبارت بودند از: عبدالله بن‌ابی رئیس منافقان، زید بن رفاعه، حسان بن ثابت، مسطح بن أثاثه، حمنه بنت جحش و همدستانشان. معنی (منکم) این است: گروه بهتان زننده از خود شما جماعت مسلمانان هستند؛ یا در ظاهر و باطن و یا در ظاهر نه در باطن؛ مانند عبدالله بن ابی «آن تهمت زدن را برای خود شری نپندارید» ای مسلمانان! «بلکه آن برایتان خیر است» و با آن بهتان ثواب عظیمی به شما تعلق می‌گیرد زیرا خدای عزوجل با عبرت گرفتن بسیاری از این داستان، آبروی میلیونها انسان مؤمن را حفظ میکند. «برعهده هر فردی از آنان» که در این بهتان دست داشته؛ «سهمی از گناه است که مرتکب آن شده است» به‌سبب آلوده شدن به ترویج این بهتان «و آن کس از آنان که بخش عمده آن تهمت را عهده‌دار شده است، برایش عذاب بزرگی است» که او عبدالله بن ابی بود.
وفات عایشه رضی الله عنها
عايشه رضی الله عنها در هفدهم ماه رمضان سال ۵۷ هجری این دنیای فانی را وداع گفت و ابوهریره رضی الله عنه جنازه اورا خواند و در قبرستان بقیع دفن گردید.
منابع
- زنان قهرمان در عصر نبوت، تألیف عبد الظاهر داعی .
- محمد ﷺ، تألیف محمد رضا.
- مادران مومنان همسران پیامبر ﷺ، تألیف محمد صالح عوضی، ترجمه سوما بزرگی.
- اسد الغابه في معرفة الصحابة، تاليف ابن الاثير ابو الحسن علي الجزري.
- موسوعة الاحاديث النبوية.
- تفسير انوار القران.
