اسم و نسب وی :
حفصه دختر عمر بن خطاب بن نفیل بن عبدالعزی بن رباع بن عبدالله بن قرط بن زراح بن عدی بن لوی بن فهر بن مالک.
نام مادرش زینب دختر مظعون است که خواهر صحابی مشهور حضرت عثمان ابن مظعون است، که خودش نیزصحابیه بود.
حفصه و عبدالله اولادهاي عمر خواهر و برادر حقیقی بودند.
حفصه رضی الله عنها پنج سال قبل از بعثت پیامبر ﷺ و در زمانی که قریش مشغول ساخت و ساز کعبه بود، به دنیا آمده .
حفصه رضی الله عنها قبل از ازدواج با رسول الله ﷺ در عقد نکاح خنیس بن حذافه بن قیس قریشی بود، خنیس جزو صحابه‌ای بود که دو بار هجرت کرد؛ او یک بار همراه با مهاجرین نخستین به حبشه و سپس هم به مدینه هجرت کرد، و در غزوه‌ی احد نیز شرکت داشت، وی بعد از احد و به اثرات زخم های که در آن غزوه برایش رسیده بود شهید شد.
ازدواج حفصه با رسول الله ﷺ
عبدالله بن عمر رضی الله عنهما روایت می کند: هنگامی که حفصه دختر عمر رضی الله عنها بيوه شد، عمر رضی الله عنه گفت: عثمان بن عفان رضی الله عنه را ديدم و ازدواج با حفصه را به او پيشنهاد کردم و گفتم: اگر بخواهی، حفصه دختر عمر را به ازدواج تو در می آورم. پاسخ داد: در اين باره فکر می کنم. چند شب منتظر ماندم؛ آنگاه عثمان نزدم آمد و گفت: برايم روشن شد که بهتر است فعلاً ازدواج نکنم. سپس ابوبکر را ديدم و به او گفتم: اگر بخواهی حفصه دختر عمر را به ازدواج تو درمی آورم. ابوبکر رضی الله عنه سکوت کرد و پاسخی به من نداد. لذا بيشتر از عثمان، از ابوبکر ناراحت شدم. چند شب منتظر ماندم که پس از آن رسول الله صلى الله عليه وسلم از حفصه خواستگاری کرد و حفصه را به ازدواج ایشان درآوردم. آنگاه ابوبکر مرا ديد و گفت: شاید هنگامی که ازدواج با حفصه را به من پيشنهاد کردی و من پاسخی به تو ندادم، از من ناراحت شدی؟ گفتم: بله. ابوبکر رضی الله عنه گفت: تنها چيزی که مرا از پاسخ دادن به تو باز داشت، اين بود که می دانستم رسول الله صلى الله عليه وسلم از تصميمش درباره ی ازدواج با حفصه سخن گفته است و نمی خواستم راز رسول الله صلى الله عليه وسلم را فاش کنم. البته اگر رسول الله صلى الله عليه وسلم از تصميمش منصرف می شد و با حفصه ازدواج نمی کرد، او را به عنوان همسر می پذيرفتم. [صحیح است] [به روایت بخاری]
به قولی ازدواج رسول الله ﷺ با حفصه رضی الله عنها در سال سوم هجری بوده و بقولی در سال دوم هجری.
فضایل بانو حفصه رضی الله عنها
حفصه رضی الله عنها زنی پرهیزگار و اهل روزه و نماز بود و همه اورا تنها به تقوی و پارسایی می شناختند.
در میان زنان پیامبر ﷺ حفصه تنها زنی بود که خواندن و نوشتن می دانست، او فصیح و بلیغ و شیوا سخن هم بود.
یکی دیگر از فضایل این بانو اینست که صحیفه هایی که قرآن در آنها گردآوری شده بود ابتدا نزد ابوبکر رضی الله عنه بود تا اینکه وفات یافت. سپس نزد عمر رضی الله عنه بود تا اینکه وفات یافت و در نهایت نزد حفصه دختر عمر رضی الله عنهما بود. [صحیح است] [به روایت بخاری.
حفصه رضی الله عنها از پیامبر ﷺ احادیث روایت کرده، از جمله :
از ام المومنین حفصه دختر عمر بن خطاب رضی الله عنهما روایت است که رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمودند: «مَنْ أَتَى عَرَّافاً فَسَأَلَهُ عنْ شَيْءٍ، فَصَدَّقَهُ، لَمْ تُقْبَلْ لَهُ صَلاَةٌ أرْبَعِينَ يَوماً»: «هرکس نزد فالگير يا پيش گویی برود و درباره ی چيزی از او بپرسد و تصديقش کند، نماز چهل روزِ وی پذيرفته نمی شود». [صحیح است] [به روایت مسلم].
از حذيفة بن یمان رضی الله عنهما و حفصة بنت عمر بن خطاب رضی الله عنهما روایت است که: وقتی رسول الله صلى الله عليه وسلم قصد خوابیدن داشت، دست راستش را زير گونه اش قرار می داد و سپس می فرمود: «اللَّهُمَّ قِني عَذَابَكَ يَوْمَ تَبْعَثُ عِبَادَكَ»: «يا الله، در آن روز که بندگانت را برمی انگيزی، مرا از عذاب خويش محافظت بفرما». و در روایتی آمده که این دعا را سه بار می خواند. [صحیح است] [به روایت ترمذی]
وفات حضرت حفصه رضی الله عنها
در تاریخ وفات حفصه رضی الله عنها اختلاف نظر وجود دارد که در سال ۴۱ هجری بوده و یا سال ۴۵ ه ق.
برگرفته شده از :
- کتاب زنان صحابه، مولف : مولانا سعید انصاری هندی.
- محمد ﷺ، مولف محمد رضا.
- مادران مومنان همسران پیامبر ﷺ، مولف محمد صالح عوضی، ترجمه سوما بزرگی.
- اسد الغابه في معرفة الصحابة، مولف ابن الاثير ابو الحسن علي الجزري.
- موسوعة احاديث نبوي.
