ظلم

ظلم و ستم یک بیماری اجتماعی است که اگر در جامعه‌ای حکمفرما شد چنین جامعه مستحق نفرین و شایسته عذاب خدا در دنیا و اخرت می‌شود، یقینا گرایش به سوی ستمکاران و تن در دادن به اعمال آنان، و مشارکت در امیال و آرزوهای آنها منجر به عذاب دوزخ می گردد، الله متعال در مورد مجازات ظالمان می فرماید وَلاَ تَحْسَبَنَّ اللّهَ غَافِلاً عَمَّا يَعْمَلُ الظَّالِمُونَ إِنَّمَا يُؤَخِّرُهُمْ لِيَوْمٍ تَشْخَصُ فِيهِ الأَبْصَارُ (ابراهیم-42).

(( اي پيغمبر ! ) گمان مبر كه خدا از كارهائي كه ستمگران مي‌كنند بي‌خبر است . ( نه ، بلكه مجازات ) آنان را به روزي حوالت مي‌كند كه چشمها در آن ( از خوف و هراس چيزهائي كه مي‌بيند ) باز مي‌ماند))

تعریف ظلم:

در لغت:

 تجاوز کردن از حد را گوید.

در اصطلاح :

1. تجاوز بر حق دیگران.
2. میل و گرایش به باطل.
3. گذاشتن یک شی در غیر مکانش چه به زیادت و یا هم به نقصان .

 اقسام ظلم:

• ظلم در حق الله متعال :

که عبارت از شریک مقرر کردن به الله متعال است، و این بزرگترین انواع ظلم است و فرد را از اسلام خارج می‌کند.

چنانکه لقمان حکیم به پسرش فرمود:  يَٰبُنَيَّ لَا تُشۡرِكۡ بِٱللَّهِۖ إِنَّ ٱلشِّرۡكَ لَظُلۡمٌ عَظِيمٞ(۱۳)  لقمان

 «ای پسرک من! به الله شرک نیاور، بی‌گمان شرک، ستم بزرگی است.

الله متعال تمام گناهان را میبخشد به غیر از شرک ، چنانکه در آیت کریمه فرمودند: إِنَّ ٱللَّهَ لَا يَغۡفِرُ أَن يُشۡرَكَ بِهِۦ وَيَغۡفِرُ مَا دُونَ ذَٰلِكَ لِمَن يَشَآءُۚ وَمَن يُشۡرِكۡ بِٱللَّهِ فَقَدِ ٱفۡتَرَىٰٓ إِثۡمًا عَظِيمًا (۴۸)  نساء

بی‌گمان الله این را که به او شرک آورده شود، نمی‌بخشد، و غیر از آن را برای هر کس بخواهد می‌بخشد، و هر کس که به الله شرک ورزد، یقیناً گناهی بزرگ بر بافته است.

اما اگر انسان مشرک قبل از مرگ توبه کند الله متعال اورا مغفرت می‌نماید.

• آیات قرآنی در مذمت نوع اول ظلم:

1. فَمَنۡ أَظۡلَمُ مِمَّن كَذَبَ عَلَى ٱللَّهِ وَكَذَّبَ بِٱلصِّدۡقِ إِذۡ جَآءَهُۥٓۚ أَلَيۡسَ فِي جَهَنَّمَ مَثۡوٗى لِّلۡكَٰفِرِينَ(۳۲)  زمر

پس چه کسی ستمکار‌تر است از کسی‌که بر الله دروغ ببندد، و سخن راست را چون به سراغ او آمد تکذیب کند؟ آیا در جهنم جایگاهی برای کافران نیست؟!

• وَمَن يُشۡرِكۡ بِٱللَّهِ فَقَدِ ٱفۡتَرَىٰٓ إِثۡمًا عَظِيمًا (۴۸)  نساء

و هر کس که به الله شرک ورزد، یقیناً گناهی بزرگ بر بافته است.

• وَقَدۡ خَابَ مَنِ ٱفۡتَرَىٰ (۶۱)  طه

و یقیناً کسی‌که (بر الله) افترا بندد، ناکام (و نا امید ) می‌شود»

• ظلم در حق بنده ها :

که عبارت از ظلم یک فرد بالای فرد دیگر است:

در مورد اینگونه ظلم الله متعال در سوره شوری میفرماید : إِنَّمَا ٱلسَّبِيلُ عَلَى ٱلَّذِينَ يَظۡلِمُونَ ٱلنَّاسَ وَيَبۡغُونَ فِي ٱلۡأَرۡضِ بِغَيۡرِ ٱلۡحَقِّۚ أُوْلَـٰٓئِكَ لَهُمۡ عَذَابٌ أَلِيمٞ

(۴۲)  شورى

تنها راه (ملامت) بر کسانی است که به مردم ستم می‌کنند، و در زمین به ناحق سرکشی (و ستم) می‌کنند، اینانند که برایشان عذابی دردناک است.

•  ظلم انسان در حق خودش :

الله متعال در سوره آل عمران میفرماید : وَٱلَّذِينَ إِذَا فَعَلُواْ فَٰحِشَةً أَوۡ ظَلَمُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ ذَكَرُواْ ٱللَّهَ فَٱسۡتَغۡفَرُواْ لِذُنُوبِهِمۡ وَمَن يَغۡفِرُ ٱلذُّنُوبَ إِلَّا ٱللَّهُ وَلَمۡ يُصِرُّواْ عَلَىٰ مَا فَعَلُواْ وَهُمۡ يَعۡلَمُونَ

(۱۳۵)

و کسانی‌که چون مرتکب کار زشتی شوند یا بر خود ستم کنند، الله را به یاد می‌آورند، پس برای گناهان‌شان آمرزش می‌خواهند، و چه کسی جز الله گناهان را می‌آمرزد؟ و به آنچه کرده‌اند، در حالی‌که می‌دانند (که گناه است) پا فشاری و اصرار نمی‌کنند.

ظلم در تمام این موارد ظلم به نفس است، و به معنای مراعات نکردن حقوقی است که انسان در برابر آنها مسئول است.

 احادیث در مورد ظلم:

1. عن  أبی ذر قال قال رسول الله صلی الله علیه و سلم ( قال الله تبارک و تعالی یاعبادی، إنی حرمت الظلم علی نفسی وجعلته بینکم محرما  ؛ فلا تظالموا). ترجمه: از ابی ذر رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند ، الله متعال فرموده ای بندگان من ،  من ظلم را بالای خود حرام گشتانده ام ، و آنرا در میان شما نیز حرام گشتانده ام پس ظلم نکنید.
2. از ابن عمر رضی الله عنهما روایت است که رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمودند: «الظُّلْمَ ظُلُمَاتٌ يَوْمَ الْقِيَامَةِ»: «ظلم و ستم، تاريکی های فراوانی را در روز قيامت به دنبال خواهد داشت». از جابر رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمودند: «اتَّقُوا الظُّلْمَ فَإِنَّ الظُّلْمَ ظُلُمَاتٌ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، واتَّقُوا الشُّحَّ، فَإِنَّه أَهْلَكَ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ»: «از ظلم و ستم بپرهيزيد؛ زيرا ظلم و ستم تاريکی های فراوانی را در روز قيامت به دنبال خواهد داشت. و از بُخل دوری کنيد؛ زيرا امت های پيش از شما را هلاک نمود». [هر دو روایت آن صحیح است] [به روایت مسلم]
3. از جابر بن عبدالله رضی الله عنهما روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «اتَّقُوا الظُّلْمَ فَإِنَّ الظُّلْمَ ظُلُمَاتٌ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، واتَّقُوا الشُّحَّ فَإِنَّ الشُّحَّ أَهْلَكَ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ، حَمَلَهُمْ على أَنْ سفَكَوا دِماءَهُمْ واسْتَحلُّوا مَحارِمَهُمْ»: «از ظلم و ستم بپرهيزيد؛ زيرا ظلم و ستم، تاريکی های فراوانی در روز قيامت در پی خواهد داشت. و از بُخل دوری کنيد؛ زيرا امت های پيش از شما را به هلاکت و نابودی رساند و آنان را وادار نمود که خونِ يکديگر را بريزند و حرمتِ ناموس و اموال و آبروی يکديگر را بشکنند». [صحیح است] [به روایت مسلم]

اسباب ظلم:

1. عدم آگاهی از عظمت قدرت الله متعال.
2. تربیت در محیط بد و فاسد که درآن ترس از خدا واستناد به عظمت او وجود ندارد. 
3. رها کردن مفسدین ، بی انصافان و ظالمان بدون هیچ گونه قضاوت و محاسبه از سوی حکام و مقام های رسمی .
4. غفلت از پیامد های وحشتناکی که در دنیا و آخرت بر ستمگر وارد میشود؛ از ابن عمر رضی الله عنهما روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «اتَّقُوا دَعَوَاتِ الْمَظْلُومِ؛ فَإِنَّهَا تَصْعَدُ إِلَى السَّمَاءِ كَأَنَّهَا شَرَارٌ»: «از دعای مظلوم بترسيد که همچون جرقه ی آتش به آسمان می رود». [صحیح است] [به روایت حاکم]
5. یکی دیگر از چیزهای که باعث میشود فرد در حق خود و دیگران بی عدالتی کند جهل و بی خبری از دین است.
6. مبارزه بخاطر پول ، ثروت ، مالکیت زمین و غیره.

آثار ظلم:

ظلم آثار بد و ناگوار دارد و  عامل بسیاری از بلاهایی است که بر سر انسان می آید . زیرا فرد مظلوم افسرده، بدبخت وبیهوده زندگی میکند، ظلم با  نابودی واز دست دادن صاحب آن همراه است و ظالمان در مقیاس الله تعالی موفق نخواهند شد .

سزای ظالم:

از ابوموسی اشعری رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمودند: «إِنَّ اللَّه لَيُمْلِي لِلظَّالِمِ، فَإِذَا أَخَذَهُ لَمْ يُفْلِتْه»: «الله به ظالم مهلت می دهد و چون او را بگيرد، رهايش نمی کند». سپس اين آيه را قرائت فرمود: «وَكَذَلِكَ أَخْذُ رَبِّكَ إِذَا أَخَذَ الْقُرَى وَهِيَ ظَالِمَةٌ إِنَّ أَخْذَهُ أَلِيمٌ شَدِيدٌ»: «و چنین است بازخواستِ پروردگارت که اهالی شهرهایی را که ستمکار [و مشرک] بودند فرومی گرفت. بی گمان، بازخواستِ او دردناک و سخت است». [ متفق عليه ]

کسانیکه ظلم میکنند سزای شان نظر به ظلم شان داده میشود؛ برای ظالم که با الله متعال شریک مقرر میکند آتش جاویدان است، و به دیگر ظالمان نیز عذاب درد ناک است چنانچه الله متعال میفرماید إِنَّمَا ٱلسَّبِيلُ عَلَى ٱلَّذِينَ يَظۡلِمُونَ ٱلنَّاسَ وَيَبۡغُونَ فِي ٱلۡأَرۡضِ بِغَيۡرِ ٱلۡحَقِّۚ أُوْلَـٰٓئِكَ لَهُمۡ عَذَابٌ أَلِيمٞ (۴۲)  شورى

تنها راه (ملامت) بر کسانی است که به مردم ستم می‌کنند، و در زمین به ناحق سرکشی (و ستم) می‌کنند، اینانند که برایشان عذابی دردناک است.

سخن خود را به این دو بیت از یک شاعر به اتمام می رسانیم:

لا تظلمن إذا کنت مقتدرا

 فالظلم ترجع عقباه الی الندم 

تنام عیناک و المظلوم منتبه

یدعو علیک و عین الله لم تنم 

منابع:

1. قرانکریم

2. صحیح مسلم

3.   تفسیر کابلی

4. ویب سایت اهل سنت