راستگویی

راستگویی یعنی واقعیت راهمان طور که هست جلو دادن (ظاهر و باطن را یکی کردن) به عبارت دیگر راستگویی یعنی بیان حقایق و مسایل بدون کم و کاست.

خداوند متعال در قرآن کریم ما را به راستگویی فرمان می‌دهد: {یا أیها الذین آمنوا اتقوا الله و کونوا مع الصادقین} [توبه: ۱۱۹] یعنی: ” اى کسانى که ایمان آورده ‏اید از خدا بترسید و با راستگویان باشید.”

حکایت می شود که مردی نافرمانی خداوند سبحانه و تعالی را نموده و عیب های بسیاری داشت، با این حال می کوشید خود را اصلاح کند ولی نمی توانست. بنابراین نزد یک دانشمند رفته و از او درخواست راهنمایی نمود تا بتواند عیب های خود را برطرف کند، مرد دانشمند به او دستور داد تا تنها یکی از عیب هایش را معالجه نماید و آن عیب دروغگویی بود، به او توصیه نمود تا تحت هر شرایطی راستگویی پیشه کند و از او پیمانی برای این کار گرفت، مدتی بعد مرد که می‌خواست شراب بنوشد، آن را خرید و جامی را پر نموده و وقتی آن را به دهان خود نزدیک کرد، با  خود گفت: وقتی آن دانشمند از من بپرسد: آیا شراب نوشیدی؟ چه پاسخ خواهم داد؟ مگر می توانم به او دروغ بگویم؟ نه، هرگز شراب نخواهم نوشید.

روز بعد در پی گناه دیگری بود، باز پیمان راستگویی با دانشمند را به یاد آورده و از آنجام آن منصرف گشت. خلاصه هربار که می خواست گناهی را مرتکب گردد، برای آنکه مجبور نشود به آن عالم دروغ بگوید خودداری می نمود، باگذشت مدتی آن مرد به یمن پایبندی به راستگویی، از تمام عیب ها خود را پاک نموده بود.

راستی و راستگویان از دیدگاه قرآن :

صدق و راستی یکی از فضایل بزرگ و از موارد اخلاق بزرگ قرآنی است. صداقت صفتی است که الله متعال خلیلش ابراهیم و اسماعیل علیهما السلام را با آن ستوده است، آنجا که می فرماید: «وَاذْكُرْ فِی الْكِتَابِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّهُ كَانَ صِدِّیقًا نَبِیا» [مریم:41]؛ در کتاب (قرآن، برای مردمان گوشه ای از سرگذشت) ابراهیم را بیان کن، او بسیار راست کردار و راست گفتار و پیغمبر بود.

«وَاذْكُرْ فِی الْكِتَابِ إِسْمَاعِیلَ إِنَّهُ كَانَ صَادِقَ الْوَعْدِ وَكَانَ رَسُولًا نَبِیا» [مریم:54]؛ و در این کتاب اسماعیل یاد کن ، بی گمان او راست وعده و فرستاده‌ای پیامبر بود.

الله تبارک و تعالی بندگان خود را به همنشینی و مجالست با صادقین امر نموده و می فرماید: «یا أَیهَا الَّذِینَ آَمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ» [توبه:119]؛ ای مؤمنان! از خدا بترسید و همگام با راستان باشید.

خداوند متعال گروهی از مؤمنان و صالحانِ صحابه رضوان الله علیهم اجمعین را در قرآن کریم می ستاید و علت این ستایش نیز صداقت آنان در عهدی است که با الله متعال بسته بودند؛ می فرماید: «مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَیهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ ینْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِیلًا * لِیجْزِی اللَّهُ الصَّادِقِینَ بِصِدْقِهِمْ» [احزاب: 23ـ24]؛ از مومنان مردانی هستند که به عهد و پیمانی که با الله بسته بودند ( صادقانه ) وفا کردند، پس کسی از آنان هست که پیمان خودرا به آخر رساند ( و شهید شد) و از آنان کسانی هستند که در انتظار  ( و چشم به راه ) است، و هرگز تغییر و تبدیلی ( در پیمان خود) نیاورده اند.

همچنین الله متعال به رسول اکرم صلی الله علیه وسلم یادآوری می نماید که از او، آغاز و پایانی توأم با صداقت بخواهد: «وَقُلْ رَبِّ أَدْخِلْنِی مُدْخَلَ صِدْقٍ وَأَخْرِجْنِی مُخْرَجَ صِدْقٍ وَاجْعَلْ لِی مِنْ لَدُنْكَ سُلْطَانًا نَصِیرًا» [اسراء:80]؛ بگو: پروردگارا! مرا صادقانه (به هرکاری) وارد کن، و صادقانه (از آن) بیرون آور، (وچنان کن که خط اصلی من در آغاز و انجام همه چیز، راستی و درستی باشد) و از جانب خود قدرتی به من عطا فرما که (در امر حکومت بر دوستان و اظهار حجت در برابر دشمنان برایم) یار و مددگار باشد.

حضرت ابراهیم علیه السلام از الله متعال نام و یاد نیکی در میان نسل‏های بعد می خواهد، آنجا که در دعایش فرمود: «وَاجْعَلْ لِی لِسَانَ صِدْقٍ فِی الآخِرِینَ» [شعراء:84]؛ برای من ذکر خیر و نام نیک در میان آیندگان برجای دار.

احادیث نبوی در مورد صدق:

پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم به صداقت و راستگویی بسیار علاقمند بود؛ چنانکه در روایت طولانیِ گفتگوی ابوسفیان با هِرَقل، هنگامی که ابوسفیان اموری که رسول الله صلی الله علیه وسلم بدان امر می کرد را برمی شمرد، گفت: «او ما را به ادای نماز، صداقت و راستگویی و عفت امر می کند». (متفق علیه).

خواهر و برادر مسلمان ! بدان که لقب و صفت پیامبر صلی الله علیه وسلم قبل از بعثت نیز «الصادق الامین» بوده است، لقبی که دارای دو وصف پسندیدۀ صداقت و امانتداری است.

از عبدالله بن مسعود رضی الله عنه روایت شده است که رسول اکرم صلی الله علیه وسلم فرمود: «راستگویی را لازم بگیرید؛ به راستی كه صدق و راستگویی، به سوی نیكی هدایت مى كند، و نیكى به سوی بهشت رهنمود مى كند، و مرد همچنان راست مى گوید و در جستجوی حقیقت می باشد، تا این كه نزد خداوند از راستگویان محسوب مى شود».

 پس سزاوار هر مسلمانی است که به پیامبر صلی الله علیه و سلم در راستگویی اش تأسی جسته و راستگویی را جزو صفات همیشگی خویش قرار دهد.

حکم راستگویی:

راستگویی در مقابل کذب ودروغ می‌آید و از بزرگترین فضایل اخلاقی است که در تعالیم و آموزه های دینی جایگاهی ویژه دارد و در جاهای متعدد از قرآن کریم و احادیث نبوی به آن سفارش شده و پاداش بزرگ دنیوی و اخروی برای آن بیان شده است .

خداوند جل جلاله می فرماید: {أولئک الذین صدقوا وأولئک هم المتقون} [بقره: ۱۷ ] ترجمه : آنانند کسانى که راست گفته ‏اند و آنان همان پرهیزگارانند…”

و در جایی دیگر فرموده : {قال الله هذا یوم ینفع الصادقین صدقهم لهم جنات تجری من تحتها الأنهار خالدین فیها أبدًا رضی الله عنهم ورضوا عنه ذلک الفوز العظیم} [مائده: ۱۱۹] یعنی: ” خدا فرمود این روزى است که راستگویان را راستى‏شان سود بخشد براى آنان باغهایى است که از زیر [درختان] آن نهرها روان است همیشه در آن جاویدانند خدا از آنان خشنود است و آنان [نیز] از او خشنودند این است رستگارى بزرگ.”

راستی آرامش خیال و  راه گریزی در دنیا و آخرت است.

رسول الله صلی الله علیه و سلم فرموده : (إن الصدق یهدی إلى البر، وإن البر یهدی إلى الجنه، وإن الرجل لیَصْدُقُ؛ حتى یُکْتَبَ عند الله صِدِّیقًا، وإن الکذب یهدی إلى الفجور، وإن الفجور یهدی إلى النار، وإن الرجل لَیَکْذِبُ، حتى یکْتَبَ عند الله کذابًا) [متفق علیه]

یعنی: ” همانا راستی انسان را بسوی نیکوکاری رهنمائی می کند، و نیکو کاری انسان را به بهشت رهنمون می گردد، و همانا شخص راست می گوید تا اینکه در نزد خداوند بسیار راستگو و صدیق نوشته می شود. دروغ انسان را به معاصی و گناهان سوق می دهد و گناهان انسان را بسوی دوزخ می کشاند. شخص همانا دروغ می گوید تا که در پیشگاه خداوند کذاب و بسیار دروغگو نوشته می شود. ”

انواع راستگویی:

فرد مسلمان با خدا، با مردم و با خویشتن خویش راستگوست.

راستگویی با خداوند:

با اخلاص در تمام کارها صرف برای خداوند و بدون هرگونه ریا و شهرت طلبی این گونه صداقت امکان پذیر است. چنانچه کسی کاری را با نیت خالص برای خداوند انجام ندهد، خداوند آن عمل را از وی نمی پذیرد. انسان مسلمان در تمام عبادت ها با ادای حق آن و انجام آن بگونه ای پسندیده اخلاص می ورزد.

راستی با مردم:

مسلمان در سخنان خویش با دیگران دروغ نمی گوید. از پیامبر صلی الله علیه و سلم روایت شده که فرموده اند: (کَبُرَتْ خیانة أن تحدِّث أخاک حدیثًا، هو لک مصدِّق، وأنت له کاذب) [احمد] یعنی: ” چه خیانتی بزرگ تر از آنکه در سخن خویش با برادرت دروغ بگویی؟ او ترا باور داشته و تو با وی دروغ گفته باشی! ”

راستی با خویشتن:

مسلمان راست گفتار خودش را فریب نمی دهد و به اشتباهاتش اعتراف نموده و آن ها را اصلاح می کند. او به خوبی می داند که راه نجات راستگویی است. پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند: (دع ما یُرِیبُک إلى ما لا يريبك) [ترمذی] یعنی: چیزی را که ترا به شک می اندازد را بخاطر آنچه ترا به شک نمی اندازد رها کن.

تاثیر صداقت وراستی در زنده‌گی:

صداقت و یکی از مهمترین و ‌بهترین خصوصیات انسان هاست که اهمیت فراوانی در زنده‌گی وکسب کار افراد دارد، اگر ما در تعهدات و وعده های مان با دیگران صادق باشیم دیگر نگران نتایج اعمال خود نیستیم، نگرانی، استرس، واضطراب ناشی ازعدم وجود صداقت در اعمال ما از دلایل اصلی بروز بیماری های مختلف است، اگر همه افراد در اعمال خود صادق باشند به دلیل وجود احساس وظیفه در همه حوزه ها فساد از بین خواهد رفت افراد صادق کمتر دچار استرس میشوند، و همچنین کمتر مستعد ابتلا به بیماری های ناشی از استرس خواهند بود،و وجود صداقت در انجام معاملات شخصی وتجارت به ایجاد روابط محکم کمک میکند.

اما در صورت از بین رفتن صداقت رابطه های فردی و اجتماعی از بین خواهد رفت و بی اعتمادی و مشکلات زیادی به وجود می‌آید.

چگونه می‌توانیم صادق باشیم:

برای اینکه فردی راستگو باشیم اول بهتر است تا وظایف خود را به درستی انجام دهیم، درست ‌و نادرست هر کار را بشناسیم، و از اعمال اشتباه خود جلوگیری کنیم، ایمان و عقیده مشخصی داشته باشیم و به آن پایبند باشیم، از دروغ و سخنان غیر واقعی بپرهیزیم، راستگویی روح و روان را جلا میدهد، قدرت بیان را افزایش می‌دهد وسخن راشیواتر میسازد.

افراد راستگو از قدرت وجرأت مناسبی در بیان حقایق برخوردار اند.

به یاد داشته باشید که اولین دروغ آخرین دروغ نخواهد بود، زیرا برای اینکه اولین دروغ خود را اثبات کنیم تا زمان روشن شدن حقیقت در رابطه به آن موضوع دروغ های خودرا ادامه می دهیم، از قضاوت ‌و محاکمه نترسیم و به خاطر فرار از آن دروغ نگوییم زیرا اگر به ناحق از محاکمه فرار کنیم در نهایت مجازات الهی گریبانگیر ما خواهد شد، پس بهتر اینست که از همان ابتدا از دروغ  بپرهیزیم.

شاعری گفته:

وعـوِّد لسـانک قول الصدق تَحْظَ به

إن اللسـان لمــا عـوَّدْتَ معتاد

یعنی:

زبان را به راست گویی عادت ده تا شاد گردی

زبان را به انچه عادت دهی معتاد می‌شود 

نویسنده قندیلا عظیمی.