علاوه بر ماه مبارک رمضان، گرفتن روزه ی نفلی که مسلمان را به خداوند نزدیک می کند، از پیامبر بزرگوارمان حضرت محمد صلی الله علیه و سلم ثابت است و امتش را نیز به آن ترغیب و تشویق نموده است چنان که آنحضرت صلی الله علیه و سلم فرموده است: «کسیکه یک روز، در راه خدا (بخاطر رضای خدا) روزه بگیرد، خداوند رویش را از آتش دوزخ به اندازه ی هفتاد سال دور نگه می دارد».«به روایت بخاری»
و در حدیث قدسی از آن حضرت صلی الله علیه و سلم روایت است که الله جل جلاله می فرماید: «هر عمل فرزند آدم برای خود اوست غیر از روزه که آن برای من است و من پاداش آن را می دهم».«به روایت مسلم»
به همین منظور پیامبر صلی الله علیه و سلم به روزه گرفتن بعضی از روزهای سال ترغیب نموده اند تا سبب کامیابی و پیروزی بنده ی مسلمان در آخرت گردد، يكي از اين روزه ها:
١- روزه ی روز عاشورا که موضوع بحث ما خواهد بود، عاشورا روز دهم ماه محرم است که خداوند گناهان یکسال گذشته را برای روزه دار در این روز می بخشد، از ابی قتاده رضي الله عنه روایت است که آن حضرت صلى الله عليه وسلم فرموده است:«امیدوارم که خداوند روزه ى عاشورا را سبب كفاره ی گناهان سال گذشته قرار دهد».« به روایت مسلم»
عاشورا در لغت:
روز دهم ماه محرم را عاشورا گویند، زیرا عدد ده را در عربی عشر می گویند و این کلمه به چند لفظ مختلف در کتابهای لغت عربی ذکر شده است مانند عاشوراء – عشوراء – عاشورا – عشورا – عاشور بر وزن هارون در بعضی از کتاب های قاموس عربی، عاشورا روز نهم محرم را نیز گفته اند و علمای لغت در اصل کلمه ی عاشورا اختلاف دارند،و بعضی دیگر عاشورا را کلمه عبرانی خوانده اند.
سبب نامگذاری عاشورا به این اسم:
در مورد نامگذاری این روز به نام عاشورا اقوال و روایات متعددی ذکر شده است بعضی می گویند که سبب نامگذاری عاشورا به این نام همانا دهم ماه محرم است و این قول واضح تر و نزدیکتر به دهم ماه محرم است، و گفته شده است که عاشورا روزی است که خداوند تعالی ده پیامبرش را با ده کرامت افتخار بخشیده است که از قرار ذیل است:
اول: در این روز، خداوند موسی عليه السلام را نصرت بخشید، در دریا راه را برایش باز نمود تا از چنگ فرعون نجات یافت و فرعون با لشکرش غرق گردید.
دوم: در این روز کشتی نوح عليه السلام با سلامتی در جودی استقرار یافت.
سوم: در این روز یونس عليه السلام از شکم نهنگ نجات یافت.
چهارم: در این روز خداوند توبه ی آدم عليه السلام را پذیرفت.
پنجم: در این روز يوسف عليه السلام از قعر چاه تاریک بیرون آورده شد.
ششم: در این روز عیسی عليه السلام به دنیا آمد و در همین روز به آسمان برده شد.
هفتم: در این روز خداوند داود عليه السلام را مورد عفو و بخشش خود قرار داد.
هشتم: در این روز ابراهیم عليه السلام چشم به جهان گشود.
نهم: در این روز چشمان يعقوب التي دو باره روشن گردید و بینا شد.
دهم: در این روز گناهان گذشته و آینده ی پیامبر بزرگ اسلام و بخشیده شد.
امر به روزه گرفتن عاشورا:
هنگامیکه پیامبر گرامی مان حضرت محمد صلی الله علیه وسلم در ماه ربیع الاول سال اول هجری به مدینه منوره هجرت کردند، و ماه محرم سال دوم هجری را در مدينه سپری نمودند، دیدند که یهود در روز عاشورا روزه می گیرند، زیرا پیامبرشان موسی علیه السلام این روز را روزه می گرفت. آن حضرت صلی الله علیه و سلم یارانش را به روزه گرفتن این روز امر نمود. صبح روز دهم محرم بود که آنحضرت دستور دادند تا همگی این روز را روزه بگیرند در حالیکه بعضی از مردم مانند روزهای دیگر شروع به خوردن و نوشیدن کرده بودند، آنحضرت صلی الله علیه وسلم به قریه ها و دهکده های اطراف مدينه نیز اشخاصی فرستاد تا به مردم اطلاع دهند که روزه بگیرند و کسانی که در این روز شروع به خوردن و نوشیدن نموده بودند نیز از خوردن و نوشیدن امتناع ورزند و بقیه ی روز را روزه بگیرند، در این مورد احادیث زیادی روایت شده است که ما بطور نمونه به ذکر چندی اکتفا می کنیم:
۱- از سلمه بن اکوع رضی الله عنه روایت است که آنحضرت به مردی از قبیله ی اسلم امر نمود تا به مردم اعلان نماید، کسی که تا حالا نخورده است روزه بگیرد زیرا امروز روز عاشورا است.«به روایت بخاری»
۲- از مجزأة بن زاهر از پدرش روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم به روزه
گرفتن عاشورا امر نمود و فرمود: «کسی که روزه دار است پس روزه اش را تکمیل نماید و کسی که روزه دار نیست باقی روز را روزه بگیرد».«به روایت طبرانی»
٣- از بعجه بن عبدالله روایت است که وی از پدرش شنیده است که آن حضرت روزی به آنها فرمود: «امروز روز عاشورا است پس روزه بگیرید. شخصی از بنی عمرو بن عوف گفت: ای رسول خدا،من از نزد قومم آمدم در حالیکه بعضی از آنها روزه داشتند و بعضی دیگر نداشتند! پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «برو به قومت بگو: کسانی که روزه ندارند، روزه بگیرند و آنرا تکمیل نماینده».«مسند امام احمد»
منسوخ شدن روزه ی عاشورا:
در ماه شعبان سال دوم هجری، خداوند روزه ی ماه مبارک رمضان را بر مسلمانان فرض گردانید، پیامبر صلی الله علیه و سلم یارانش را از روزه ی عاشورا منع نکرد و نه دوباره چنانکه در سال اول هجری امر نموده بود امر فرمود ولی به گرفتن روزه ی عاشورا تشویق و ترغیب می نمود زیرا پاداش و ثواب زیادی در آن نهفته است، پس اگر کسی روز عاشورا روزه بگیرد اجر و پاداش می گیرد و کسی که روزه نگیرد، ایرادی بر او نیست از پیامبر بزرگ اسلام حضرت محمد صلی الله علیه و سلم روایاتی نقل است که دلالت واضح به منسوخ بودن روزه ی عاشورا می نماید بنابراین گرفتن آن اختیاری است.
1- از عایشه رضی الله عنها روایت است که فرمود: آن حضرت صلی الله علیه و سلم امر به روزه ی عاشورا نمود ولی هنگامی که روزه ی رمضان بر او فرض گردید فرمود: «هر کسی می خواهد، روز عاشورا روزه گیرد و هر کسی که نمی خواهد نگیرد».
«به روایت بخاری»
۲- از ابن عمر رضی الله عنه روایت است که فرمود: روز عاشورا را در زمان جاهلیت روزه می گرفتیم، هنگامی که روزه ی ماه رمضان بر ما فرض گردید پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود: «این روزی از روزهای خداوند است هر کس می خواهد روزه بگیرد و هر کس نمی خواهد آنرا ترک کند».« به روایت ابی داود»
حکم روزه گرفتن عاشورا:
علما اتفاق دارند که روزه ی روز عاشورا سنت است.
در مورد این که آیا در ابتدای اسلام قبل از فرضیت رمضان روزه ی عاشورا واجب بود یا مستحب؟
دو قول مشهور از علما وجود دارد که صحیح ترین این دو قول این است که روزه ی عاشورا در ابتدای اسلام واجب بود و سپس حکم آن مستحب گردید، زیرا پیامبر صلی االله علیه وسلم بعد از فرضیت رمضان کسی را به گرفتن روزه ی عاشورا امر ننمود.
1- از عایشه رضی الله عنها روایت است که آن حضرت صلی الله علیه و سلم به روزه گرفتن روزه ی عاشورا امر فرمودند. ولی هنگامی که روزه ی رمضان فرض گردید، بعضی در روز عاشورا روزه گرفتند و بعضی نگرفتند».« به روایت بخاری»
۲- از سلمة بن اکوع رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم به مردی از قبیله اسلم دستور دادند تا به مردم قريه اش بگوید: کسی که غذا تناول نموده است باقی روز را روزه بگیرد و کسیکه چیزی نخورده است پس روزه ی خود را تکمیل نماید زیرا امروز روز عاشورا است.« به روایت بخاری»
ملا علی قاری رحمة الله علیه می گوید: این حدیث دلالت صریح بر واجب بودن روزه ی عاشورا قبل از فرضیت رمضان می نماید که بعدا منسوخ گردید و حکم سنت را بخود گرفت.
۳- در روایت ابو داود چنین ذکر است که نمایندگانی از اسلم نزد آنحضرت صلی الله علیه و سلم آمدند پیامبر صلی الله علیه و سلم از آنها پرسید:
« آیا این روز را روزه گرفتيد؟» گفتند: نه، پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود: «بقیه ی روزتان را روزه بگیرید و قضایش را بجا آرید».
عینی رحمة الله علیه می گوید: این حدیث دلالت صریح بر فرضیت روزه ی عاشورا می نماید زیرا بجا آوردن قضا جز در واجبات در چیز دیگری نمی باشد.
ابن قیم رحمة الله علیه می گوید: پیامبر صلی الله علیه و سلم روز عاشورا را روزه می گرفت، و زمانیکه روزه ی رمضان فرض گردید آنرا ترک کرد.
پس روزه ی عاشورا قبل از رمضان فرض بود سپس واجب بودنش منسوخ شد نه اینکه بگوییم مستحب بودنش منسوخ شد.
انواع روزه ی عاشورا:
علما روزه ی روز عاشورا را به چهار نوع تقسیم نموده اند که از قرار ذیل می باشد ؛
۱- روزه گرفتن نهم، دهم و یازدهم محرم.
۲-روزه گرفتن نهم و دهم محرم.
۳-روزه گرفتن نهم و دهم یا دهم با یازدهم محرم.
۴- روزه گرفتن دهم محرم.
بهترین نوع این روزه ها
نوع اول بهترین و افضل ترین انواع فوق بشمار می رود و دلیل افضلیت آن حديث ابن عباس رضی الله عنه است که آن حضرت صلی الله علیه و سلم فرمود: «روز عاشورا را روزه بگیرید و با یهود مخالفت نمایید، یک روز قبل و یک روز بعدش را نیز روزه بگیرید».«شعب الایمان»
منبع:
۱- حقیقت عاشورا.
تألیف: محمد عوده الرحیلی.
