بسم الله الرحمن الرحیم
کفر در لغت عبارت است از پنهان کردن چیزی، به کشاورز هم کافر گفته می شود بِدان جهت که دانه را در زمین پنهان می کند. ابن اثیر نیز در “النهایة” کفر را این گونه معنا می کند: اصلُ الکفرِ تَغْطِیةُ الشَّی ءِ تغطیةً تَستهلِکه. ریشه لغوی کفر عبارت از پوشانیدن چیزی است به گونه ای که آن را فرا بگیرد. و نیز به کسی که سخن حقّ را با سخن باطل می پوشاند، کافر گفته می شود.
اما در اصطلاح شرعی کفر عبارت است از:
۱. نزد امام ابن القیم: ایمان نیاوردن به الله و پیامبرانش؛ فرقی نمی‌کند که این ایمان نیاوردن به همراه تکذیب باشد یا نه؛ بلکه شک و تردید و روی گردانی از ایمان به سبب حسادت یا تکبر یا پیروی از هوای نفسانی که باعث روی‌گردانی از پیروی پیامبران شود، نیز کفر است.
۲. موسوعه فقهی: کفر عبارت است از انکار چیزی که به یقین معلوم است که از دین اسلام است، مانند انکار از نبوت رسول الله ﷺ یا از حرمت زنا یا مانند این ها.
و کفر نسبت به ارتداد عام تر است.
۳. کفر اصطلاحا ضد ایمان است، وبستگی به گفتار و کردار و اعتقاد دارد.
چیزیکه متفق علیه است نزد اهل سنت این است که ایمان اعتقاد به قلب، اقرار به زبان، و عمل به اعضا است، و کفر نقیض و ضد آنست، پس به قلب اعتقاد داشتن به شریک همراه الله متعال، یا بد بینی رسول الله ﷺ و یا هم انکار از یگانگی الله متعال و امثال این ها است.
کفر اقرار به زبان مانند: تلفظ به الفاظ کفر است،مانند دشنام دادن الله متعال و یا رسول الله ﷺ و یا استهزا به دین اسلام است.
کفر به عمل مانند: سجده کردن به بت ها و ترک کردن تمامی واجبات.
کافر در اصطلاح شریعت:
راغب اصفهانی می گوید: کافر به شخصی گفته می شود که به الله متعال، و یا رسول الله ﷺ، و یا هم به شریعت اسلام، ایمان نداشته باشد و یا این که به هر سه آن ایمان نداشته باشد.
ابن القیم رحمه الله می گوید: کافر کسی است که یگانگی الله متعال و پیامبرش را تکذیب کرده که این تکذیب یا از روی دشمنی و تکبر باشد و یا هم از روی جهل و تقلید از اهل عناد.
انواع کفر:
از نصوص شرعی معلوم می شود که کفر دو نوع است:
۱.کفر اکبر.
۲ کفر اصغر.
کفر اکبر: خارج از دایره اسلام بوده و باعث جاویدانی شخص در آتش جهنم می شود،
اما کفر اصغر: سبب خروج از اسلام نشده و همچنان باعث جاویدان بودن وی در جهنم نمی شود بلکه مستحق جزا و عذاب می شود.
انواع کفر اکبر:
علما کفر اکبر را به انواع گوناگونی تقسیم کرده‌اند:
امام بغوی چهار نوع، و امام ابن القیم پنج نوع می‌گوید.
انواع آن قرار ذیل است:
١. کفر تکذیب: این عقیده است که پیام آوران دروغ می گویند و اخبار پیرامون حقیقت خلاف واقعیت است یا ادعای خلاف واقع بودن رسول و همچنین کسانی که ادعا می کنند خداوند متعال چیزی را منع کرده یا آن را مجاز دانسته است، دانستند که این امر مغایر امر خدا و نهی از آن است.
۲. کفر از لحاظ تکبر: طوری که اقرار کند به اینکه وحی که از طرف الله متعال به رسول الله ﷺ نازل می شود حق است اما از روی تکبر و خوار شمردن حق و اتباع آن به او تسلیم نمی شود، مانند کفر ابلیس که خداوند متعال درباره‌اش می‌فرماید: “إِلا إِبْلِيسَ أَبَى وَاسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنَ الْكَافِرِينَ” [بقره/ ۳۴] (مگر ابلیس که نخواست و تکبر ورزید و از کافران بود).
۳. کفر شک و تردید: یعنی تردید در پیروی از حق یا تردید در حق بودن آن، زیرا آنچه مطلوب است، یقین به این که آنچه پیامبر ﷺ با خود آورده حق است و شکی در حق بودن آن وجود ندارد اما اگر کسی جایز یا ممکن بداند که آنچه پیامبر ﷺ آورده حق نباشد، دچار کفر شک یا گمان شده است.
۴. کفر روی گردانی: طوری که گوش و قلب اش از رسول الله ﷺ رو گردان باشد، نه تصدیق اش می کند و نه تکذیب، نه دوستی می کند و نه دشمنی، و به هیچ وجه به او گوش نمی دهد.
حق را ترک می کند، نه آن را می آموزد و نه به آن عمل می کند، و از جاهای که در آن سخن حق گفته می شود فرار می کند، اینست کافر به کفر اعراض و روگردانی.
۵. کفر نفاق: کفری است از روی عدم تصدیق قلب و عمل آن، همراه با گردن سپردن ظاهری به احکام شریعت از روی ریا و خودنمایی، مانند کفر عبدالله بن سلول و دیگر منافقان.
و این از زشت ترین انواع کفر است.
نوع دوم کفر:
کفر اصغر: عبارت از گناهان است که در کتاب و سنت به نام کفر یاد شده، و به درجه کفر اکبر نمی رسد، شخص را مستحق تهدید و عذاب می نماید، اما سبب جاودانگی در آتش دوزخ نخواهد شد.
بعضی علما آنرا بنام کفر عملی و بعضی بنام کفر نعمت یاد می کنند.
چرا به نام کفر یاد می شود؟
زیرا در قرآن و سنت برخی از گناهان کبیره به نام کفر یاد شده، و یا ایمان از آنها نفی شده.
مثال های کفر اصغر:
۱. دروغگویی در نسب.
۲. نفاق اصغر که به انجام دادن یکی از صفات منافقین می شود، مانند وعده خلافی، دروغ گفتن و خیانت در امانت.
۳. جنگ مسلمان با مسلمان.
۴. ترک حکم به آن چه خداوند نازل کرده، بخاطر رشوت و یا چیز دیگری، در این که (آیا حکم بغیر آنچه الله نازل نموده)کفر اکبر است و یا کفر اصغر، علما اقوال زیادی بیان کردند، اما واقعیت این است که حکم بغیر ما أنزل الله(حکم کردن به غیر آنچه الله نازل کرده)، کفر اکبر و کفر اصغر را شامل می‌شود و این به وضعیت شخص حکم کننده بستگی دارد، اگر با وجود این کار، حکم بر اساس شریعت خداوند را واجب بداند اما از آن سرپیچی کند و معتقد باشد که به این سبب مستحق مجازات است، کفر او از نوع اصغر است. اما اگر حکم بر اساس شریعت خداوند را واجب نداند و خود را در پیروی از آن مختار بداند، با وجود آن که مطمئن است که این حکم خداوند است، کفر او از نوع اکبر است، اما اگر نسبت به آن علم و آگاهی نداشته و به خطا برود، خطا کار است و حکم خطا کاران بر او صادر می‌شود.
در اخیر از الله متعال خواهانیم تا ما را از کفر و شاخه های آن دور نگه داشته و با زینت ایمان زیبا گرداند و ما را از هدایت یافتگان بگرداند. آمین.
منابع بحث:
۱- انواع الکفر، اثر عبد الله بن عبد الحميد الأثري.
٢- موقع درر سنية.
٣- موقع على بصيرة.
۴- ضوابط التکفیر، اثر شیخ عبدالله القرنی.
