والدين (وبالوالدين احسانا)

اهميت نيكى به والدين بر هیچ مسلمانی پوشیده نیست، رضایت آن دو، رضای الهی بوده و خشم شان خشم خداست.

خداوند در قرآنکریم پس از “توحید در پرستش” نیکی به پدر و مادر را وظیفه واجب معرفی نموده واین‌گواه به اهمیت حقوق آنها می‌باشد، چنانچه می‌فرماید:

«وَ قَضی رَبُّکَ اَلاَّ تَعْبُدُوا اِلاَّ اِیَّاهُ وَ بِالْوالِدَیْنِ اِحْساناً اِمَّا یَبْلُغَنَّ عِنْدَکَ الْکِبَرَ اَحَدُهُما اَوْ کِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما اُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً کَرِیماً». اسراء-۲۳

ترجمه: پروردگار تو مقرر کرد که جز او را مپرستید و به پدر و مادر (خود) احسان کنید؛ اگر یکی از آن دو یا هر دو در کنار تو به سالخوردگی رسیدند به آنها (حتی) «اُف» مگو و به آنان پرخاش مکن و با آنها سخنی شایسته بگوی.

• مطابق این آیه نیکی به والدین امری واجب بوده و کوچکترین بی‌احترامی نسبت به آنان ممنوع است.

اهانت و بی‌احترامی نسبت به والدین به هیچ وجه پذیرفته نمی‌شود؛ حتی کوچکترین رفتار یا گفتاری که موجب آزار آنان شود، طبق این آیه ممنوع است و در روایت آمده است که مقصود از کلمه «اُف»، کوچکترین آزار است.

 همچنان در چهار سوره قرآن، نيكى به والدين بلافاصله بعد از مسئله توحيد قرار گرفته است.

اين همرديف بودن، بيانگر اين است كه اسلام تا چه حد براى والدین احترام می‌گذارد.

نیکی به والدین چنان اهمیتی دارد که حتی والدین که از نظر عقیده دچار انحراف هستند و یا به فرزند خود ظلم کرده‌اند، باید مورد احترام واقع شوند و فرزند به آنان نیکی کند!

• از ابو هريره رضی الله عنه روايت است که: پيامبر -صلی الله عليه وسلم- فرمود: “به خاک ماليده شود، به خاک ماليده شود، و باز به خاک ماليده شود، بينی آنکه يکی از والدينش را و يا هر دو را هنگام کهنسالی دريابد، ولی حق شان را اداء نکرده باشد، پس او به بهشت داخل نگردد.”

• اهمیّت سپاسگزاری از والدین:

انسان فطرتاً شاکر و سپاسگزار کسی است که به او نیکی کرده است. سپاسگزاری از والدین، نشانه و گواه سلامت فطرت است و کسی که به والدين خود نیکی می‌کند، از فطرت خود پاسداری کرده است.

اهمیّت سپاسگزاری از والدین، چنان است که خداوند پس از امر به شكرگزاری از خود، شکر والدین را آورده است.

چنانچه می‌فرماید: «وَ وَصَّیْنَا الْاِنْسانَ بِوالِدَیْهِ حَمَلَتْهُ اُمُّهُ وَهْناً عَلی وَهْنٍ وَ فِصالُهُ فِی عامَیْنِ اَنِ اشْکُرْ لِی وَ لِوالِدَیْکَ اِلَیَّ الْمَصِیرُ.» لقمان-۱۴

ترجمه: و به انسان دربارۀ پدر و مادرش سفارش کردیم، مادرش او را با ناتوانی روی ناتوانی حمل کرد، و از شیر باز گرفتنش در دو سال است، (آری، سفارش کردیم) که برای من و برای پدر و مادرت شکر به جای آور که باز‌گشت (همۀ شما) به سوی من است.

و همانطور که کسی نمی‌تواند شکر پروردگار را به جا آورد، شکرگزاری از والدین نیز بسیار دشوار و در حدّ محال (نا ممکن) است.

مردی مادرش را به دوش گرفته طواف می داد و پیامبر را درهمان حالت دید. پرسید: آیا حقّ مادرم را ادا کردم؟ فرمود: حتّی حق یکی از ناله های زمان زایمان را ادا نکردی.

• آثار دنیوی و پیامدهای اخروی نیکی به والدین

نظر به جایگاه والا و مقام ارزشمند پدر و مادر و نیکی به ایشان؛ و با مرورى به آيات واحاديث پيامبر اسلام صلی الله علیه وسلم می‌توان آثار و نتائج فراوانی را در مقابل نیکی به والدین به دست آورد، چنین احسانی دارای آثار بسیار شگرفی است که انسان در دنیا و آخرت از آن بهره مند می‌شود.

• ما در این بخش به بررسی برخی از آثار دنیوی و پیامدهای اخروی آن می‌پردازیم:

1. نیکی به والدین باعث خشنودی ورضایت الهی می‌شود.

پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرماید: “رضایت خداوند، در رضایت والدین است.” رواه الترمذی.

2. باعث طول عمر و فراوانی روزی میگردد.

رسول الله صلى الله عليه وسلم می‌فرماید: “کسی که می‌خواهد بر عمر خود بیفزاید و روزی خود را زیاد کند، پس بر پدر و مادر خود، نیکی کند”. رواه احمد

3. بهترینِ اعمال ونزدیک‌ترین راه به سوی بهشت است.

از ابو عبد الرحمن بن مسعود -رضی الله عنه- روايت شده که گفت: از پيامبر -صلی الله عليه وسلم- پرسيدم: کدام کار را خداوند بیشتر دوست می‌دارد؟ فرمود: نماز را در وقتش. گفتم: سپس کدام؟ فرمود: احسان به والدين. گفتم: باز کدام؟ فرمود: جهاد در راه خدا را.

4. موجب نیکی فرزندان می‌شود.

کسی که به پدر و مادر خود نیکی کند، فرزندان نیز در آینده به آنان نیکی خواهند کرد و کسی که عاق والدین شود، فرزندان خودش نیز به وی بی احترامی خواهند نمود.

5. سبب کفاره گناهان است.

مردی به حضور رسول خدا  شرفیاب شد و گفت: یا رسول الله من گناه بسیار بزرگى مرتكب شده‌ام، آیا راه توبه به روی من باز است؟ رسول خدا فرمود: “آیا مادر داری؟” عرض کرد: خیر، حضرت فرمود: “آیا خاله داری؟” عرض کرد: بلی؛ پیامبر فرمود: پس به او نیکی کن.” رواه الترمذی.

چندی از نمونه های نیکی با والدین:

1- بزرگترین نیکی در حق والدین این است که خوبی شان را همیشه یاد کرده و درحق شان همیشه آشکارا دعا نمایی!

لباس، ذوق و پخت و پز مادر‌ات را ستایش كن، در بیان نمودن الفاظ خوب نسبت به آنها از سخاوت کار بگیر، و مگو که والدینم به این کار توجهی ندارند، زیرا هیچ کسی نیست که سخن نیک در وی تاثیر مثبت نداشته باشد.

2- همیشه در خدمت والدین خویش باش و کاری را انجام ده که آنها را خوش می سازد ، نیازمندی های شانرا را بدون درخواست خود شان و بدون تاخیر برآورده بساز بعض اوقات آنها را با خود جهت سیر وتفريح بيرون از خانه ببر و در عزتمندی آنها کوشا باش.

3- والدین خود را از چیزیکه شما را آزار و اذیت کرده و باعث پریشانی تان میگردد آگاه نسازید، زیرا آنها بیشتر از شما پریشان می شوند و آزار می بینند، در حالی که چاره‌ای هم ندارند.

تو که دچار مشکل شدی امکان دارد فراموش کنی یا خود را از آن غافل بسازی، و یا اینکه مشکلات حل شود، اما از ذهن والدين ات هرگز به آسانی بیرون نمی شود.

فعلا نوبت شما است که مشکلات خودرا حل کنید، نه اینکه غم و هم خود را به دوش آنها بیندازید؟

مونس آنها شده و باعث غمگینی آنها مشويد؟

4- ای دختران و پسران بودن شما در خانه قبل از ازدواج فرصت بسیار خوب برای نیکی به والدین می باشد، به والدین خود نزدیک بوده، مونس آنها باشید، همیشه خدمت شان را کرده، نیازمندی های آنها را برآورده بسازید زیرا تو در میان تمام برادران و خواهران ات به نیازمندی های آنها بیشتر آشنایی داری.

از استفاده کردن تليفون‌ها کاسته، اوقات خود را منظم بسازید تا در نیکی کردن به والدین خوشبختی هردو دنیا را نصیب شوید.

5- با والدین خویش جدال و پرخاش مكن بخصوص وقتی سن شان بزرگ می شود؛ از سلف صالح پرسیده شد، آیا شایسته‌ی یک فرد است که با والدین خود اختلاف کند؟ گفت: نخیر، حتی با کفش های شان اختلاف در کار نیست.

6- کوشش كن روزت را با بوسیدن دست والدین آغاز و اختتام ببخشی، از آنها بخواه تا در حق ات دعای خیر نمایند و در جریان روز تلاش كن تا آنها را خوشحال بسازی.

7- در پی اوقات استجابت (قبول شدن) دعا باش و برای والدین ات دعا کن، در قبال آنچه بخاطر تو انجام داده اند از خدای خویش بخواه تا پاداش اش را برای شان داده و آن دو را مورد مرحمت، مغفرت و حفاظت خویش قرار دهد و از آنها راضی باشد. اما اگر والدین ات از این دنیای فانی رحلت کرده باشند نیکی به آنها ادامه داشته و انقطاع پذیر نیست، اعمال آنها تمام شده است و تو آخرین امید آنها برای دریافت اجر و پاداش هستی!

8. شایسته شما چنین نیست که فرزندان کوچک خود را به والدین خویش واگذارید زیرا فعلا وقت خدمت کردن به والدین است نه اینکه آنها در پی خدمت فرزندان شما باشند، حتی اگر والدین اظهار خرسندی کردند.

9. اگر از پدر و مادر خود داستان را شنیدی: طوری وانمود کن که گویا تازه آن را شنیده ای، اگر داستان ناقص ویا مکرر است از شنیدن آن اظهار خوشی کرده وسخن آنها را قطع نكن و در پی اصلاح داستان مرو.

10. اگر در مقابل والدین خود نشسته ای، حواست را به کارهای مانند: مطالعه، گوش دادن به درس و یا هم مصروف شدن به تلیفون پرت نكن وفكر نكن آن ساعت هایی که می گذرانی ضیاع وقت بوده و فایده ای ندارد؟

هرگز این چنین نیست، تو در عبادت بزرگی به سر می بری که ثمره‌ی آن بدست آوردن رضایت الله متعال و داخل شدن به بهشت اوست.

آیا برایت کافی نیست؟

11.  خداوند ترا صاحب وظیفه کرد یا پول به تو عطا نمود، در حقیقت دری از درهای نیکی به رویت گشوده. بخاطر این نعمت خدا را سپاسگذاری کرده و ماهانه مبلغی را به والدین خود اختصاص ده اگر چه آنها ثروتمند باشند، زیرا این کار باعث خرسندی آن ها می شود، پس متوجه باش.

12- اگر کسی بنا بر ازدواج یا کاری دیگری مجبور به دوری از والدین خود بوده و قادر به ملاقات شان نبود پس باید که روزانه با آن ها تماس بگیرد، در صورت نزدیک بودن محل بود و باش، باید روزانه از آن ها دیدن کرده و آن ها را خوش بسازد، حتی بعضی اوقات فرزندان خود را نیز با خود ببرد، تا آن ها به دیدار پدر کلان و مادر کلان خود عادت شوند، اگر اولاد ثروتمند است به والدین خویش با خود هدیه ببرد.

13- هنگام بودن کنار والدین خویشتن را مصروف چیزی دیگری مكن.

مانند:

– تماس های تليفوني.

– استفاده از شبکه های اجتماعی.

– شنیدن و یا دیدن برنامه ها.

– پاسخ دادن به پیام های پستی

مصروف شدن با همچو موارد در وجودیت آنها خلاف ادب است.

تو در عبادت هستی آیا همین برایت کافی نیست؟

14- از نیکی به والدین آن است که بعد از ازدواج و یا وظیفه جدید آنها را از یاد نبرده، بلکه همیشه و مانند قبل در خدمت شان بوده و جویای احوال شان باشی .

متوجه بجا آوردن حق همسر، اولاد و وظیفه خویش بوده، مگر والدین ات را در اولویت های زندگی ات قرار ده.

15- بیشتر مادرها می دانند که اولادهای شان چی را دوست دارند و چی را نه، مگر در مقابل، سزاوارتر این است تا بدانیم مادران ما چی را بیشتر دوست دارند و چی را دوست ندارند، نکته بسیار مهم و دقیق در نیکی کردن با مادر همین است؛ تا چیزی را که دوست دارد، منحیث تحفه برایش اهدا بكنی. آیا دوست داشتن، اهتمام ورزیدن نیست؟

16- هرگاه یکی از والدین‌ات اسم شخصی یا مکانی را فراموش بکند؛ خندیدن و آنها را به تمسخر گرفتن نشانه گستاخی است.

این برخورد دل کودکان را میشکند، پس چی رسد به دل شکنی بزرگان؟

آیا آن اسم نسبت به احساسات والدین ات مهم تر است؟

چنین کار شایسته هیچ مجلسی نیست، چی بسا در مجلس والدين؟

پروردگارا گناهان والدینم را بیامرز و آن دو را مورد رحم خود قرار ده، و نیکی کردن به آنهارا نصیب ما كن.

17- شایسته نیست که به مرحله‌ای برسی که والدین خود را وادار به توصیف هر کاری خویش کرده و بالعکس خودت توان تحمل هیچ کار آنها را نداشته باشی، در اندکترین بحث و اختلاف نظر، آزرده شده و آنها وادار به رعایت احساسات خود بکنی، گویا که شخص بیگانه هستی، و سپس ادعای چنین را داری که از جمله نیکوکاران به والدین خویش هستی.

نیکی این است که احساسات آنها را عایت کرده و در طلب خوشی آنها باشی.

بخاطر نیکی به والدین با نفس خویش جهاد كن، حتما رستگار خواهی شد.

18- عموما مادر وقت رفت و برگشت پسران خویش را به مکتب، پوهنتون، وظيفه، البته قبل از ازواج شان می داند و در همان وقت معين در انتظار شان می باشد، اگر از وقت معين تاخیر صورت بگیرد، مادر پریشان شده اما برخی از پسران چنین درک را نداشته و بالای شان گران تمام می شود تا در صورت تاخیر، به مادر خود خبر دهند، قلب مادر بسیار عجیب بوده، نسبت به تو احساس ترس و پریشانی می کند اگر چه بزرگتر شوی، پس اگر مادرت در وقت معینی منتظر آمدنت به خانه می باشد خود را پابند همان وقت ساخته ودر صورت تأخیر آگاهش بکن .

19- به هر سن و به هر نوع شغل که باشی در نظر والدین خویش همان کودک خوردسالی.

پس از این کار شان احساس خستگی مکن!

متوجه خورد و نوش و نگران ناوقت آمدنت بوده، از بیمار شدن ات غمگین می شوند، با این همه اهتمام و توجه آنها تو از خود می پرسی آیا تا هنوز من کودكم؟

خدا را سپاس گذار باش که چنین افراد را نصيبت کرده که متوجه تو هستند و ترا دوست دارند.

20- از نیکی به والدین این است:

در مجلس از آنها بلندتر نشینی، در صحبت کردن، غذا خوردن، و راه رفتن از آنها سبقت نجويي، به خصوص اگر در پوست و مقام بلند هستی، زیرا بعد از کمک الله متعال، آنها باعث این پوست و مقام بزرگ تو شده اند.

در حضور شان صحبت کردن و نشستن خودت را متوجه باش، یعنی پاهایت را مقابل شان دراز نکن و یا پای سرپای نگذار.

به بهترین عبارات و بهترین کلمات، آنها را مخاطب قرار بده و همرای شان شیرین زباني كن.

و به هر دلیلی که باشد صدایت را بالای آنها بلند نكن تا اذیت نشوند.

21- شایسته آن است که شما، با خواهران و برادران تان جهت خوشبختی والدین و بدست آوردن رضایت شان با یکدیگر رقابت کنید، اگر یکی از آنها سهل انگاری کرد، بهتر این است که احساس عدم اهمیت شانرا از طرف برادران و خواهران به خود والدین نداده، بلکه به آنها اطمینان دهید که آنها خنکی چشم فرزندان شان بوده، کوتاهی و بی توجهی فلانی بنابر عذری بوده است.

22- احيانا بعضی از والدین نیازها و ضروریات خود را به عهده یکی از فرزندان خود می گذارند، به دلیل مهربان بودن آن فرزندش، کم بودن شغل وی، یا به دلیل اینکه درخانه با آنها است و یا به هر دلیلی دیگری.

این پسر دلتنگ شده و می گوید بقیه برادران من کجا هستند چرا از آنها نمی خواهید؟

به او می گویم: به خدا قسم، این از توفيق اللهي واراده خیر و نیکی او ذات متعال نسبت به توست، هنگامی که خدای متعال ترا به خدمت و نیکی به والدین و یا یكی آنها انتخاب می کند، شیطان نیت ات را به خاطر انتخاب برای چنین کار نیک خراب نکند، هیچ کس برای دریافت اجر کوتاهی نمی کند؟

رضایت آنها سبب رضایت الله متعال می شود.

23- هرگاه يكی از والدین خود را غمگین یا ساکت دیدید، به او چیزی بگویید تا او را خوشحال سازید.

در حدیث شریف آمده است، روزی عمر رضي الله عنه بالای پیامبر داخل شد و او را دید که چهره اش گرفتگی و ساکت است، گفت: چیزی می گویم که پیامبر ﷺ بخندد، نووی گفته است: ” این کار مستحب است که اگر شخصی دوست خود را پریشان و ناراحت دید، به او چیزی بگوید که باعث خندیدن یا خوشحالی وی شود.”

پس اگر این کار نسبت به یکی از والدین شما انجام شود چطور؟

24- نزد والدین، خویشتن را دانا و دارای مرتبه بزرگ جلوه ندهید!

زیرا اگر شما در مسایل علمی از آنها مقدم هستید برعکس آنها در تجربه زندگی از شما مقدم تر هستند، و هیچ خیری در علم بدون ادب وجود ندارد این کار شما مخالف دستور پروردگار بوده که امر به مهربانی و فروتنی نسبت به والدین کرده.

نزد والدین جایگاه و مرتبه علمی خود را فراموش کن زیرا شما نزد آنها همان فرزند کوچکی شان هستید، هر چند که سن شما زیادتر هم شده باشد؟

همیشه خود را نیازمند نصایح و مشوره های آنها بدانید!

25- در مورد این فرموده الهي اندکی فکر کنید:

وَإِن جَٰهَدَاكَ عَلَىٰٓ أَن تُشۡرِكَ بِي مَا لَيۡسَ لَكَ بِهِۦ عِلۡمٞ فَلَا تُطِعۡهُمَاۖ وَصَاحِبۡهُمَا فِي ٱلدُّنۡيَا مَعۡرُوفٗاۖ وَٱتَّبِعۡ سَبِيلَ مَنۡ أَنَابَ إِلَيَّۚ ثُمَّ إِلَيَّ مَرۡجِعُكُمۡ فَأُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمۡ تَعۡمَلُونَ (۱۵)  لقمان

و اگر آن دو (مشرک باشند و) تلاش کنند که تو چیزی را که به آن علم نداری شریک من قرار دهی، پس از آنان اطاعت نکن، و در دنیا با آنان به شایستگی رفتار کن، و از راه کسی پیروی کن که (توبه‌کنان) به سوی من باز آمده است، سپس بازگشت (همۀ) شما به سوی من است، آنگاه شما را از آنچه انجام می‌دادید؛ آگاه می‌کنم

اگر آنها (والدين) مشرک بودند، و به مشرک شدن شما تلاش کردند باید با آنها به مهربانی رفتار کنید، پس در مورد والدین مسلمان يكتا پرست چی نظر داريد؟

خدایا ما را به خاطر تقصیر و کوتاهی مان ببخش.

حق والدین چه قدر بزرگ است.

پایان نامه

بحث در مورد برخی از حقوق والدین در اینجا به پایان رسید امید است که توانسته باشیم از دریای حقوق شان قطره‌ی برای تان بیان کرده باشیم.

از الله متعال میخواهیم تا نیکی به والدین را نصیب ما کند و مارا خنکی چشمان آنها بسازد.