برای پیشگیری و درمان دروغ گویی، قدم اول این است که والدین و مربیان باید واقعیت را بپذیرند و برای شنیدن موارد شیرین و تلخ از طرف کودکان آماده شوند و با رفتار خود به کودک بیاموزند که گفتن واقعیات به هر صورتی که باشد، مقبول است و موجب تنبيه و آزار و اذیت او نخواهد کرد.
یکی از ارزش های اخلاقی که نقش صداقت والدین در تربیت فرزندان در آموزه های اسلام به آن تأکید شده صداقت است؛ چرا که اساس تعاملات جوامع بشری بر پایه آن استوار می گردد و عدم توجه به این مقوله، تأثیرات منفی بر جای خواهد گذاشت. شاید اگر انسان قادر به درک این واقعیت بود، هر آینه بر آن می شد تا نیروهای خویش را در جهت تحقق آن در هر مکانی به کار گیرد.
صداقت به معنی راستی و عدم تناقض در گفتار، رفتار و نیت است. از آنجایی که صداقت زمینه ساز سایر فضيلت ها و دروغ بسترساز رذیلت ها است، نقش صداقت والدین به عنوان الگوهای عینی در امر تربیت فرزندان حائز اهمیت است.
صدق و راستی در گفتار و رفتار از ارزش و اهمیت بالایی برخوردار است چنانچه خداوند در قرآن کریم می فرماید وَقُل رَّبِّ أَدۡخِلۡنِي مُدۡخَلَ صِدۡقٖ وَأَخۡرِجۡنِي مُخۡرَجَ صِدۡقٖ وَٱجۡعَل لِّي مِن لَّدُنكَ سُلۡطَٰنٗا نَّصِيرٗا (۸۰) اسراء
ترجمه : و بگو: «پروردگارا، مرا [در هر كارى] به درستی داخل نما و به درستی خارج ساز [چنان که موردِ رضای توست]؛ و از جانب خویش حجتی یاری‌کننده برای من [در برابر دشمنانم] قرار بده».
بنابراین صدق و راستی نه تنها گفتار، بلکه اعمال و رفتار انسان را نیز در بر می گیرد و سبب گام برداشتن خانواده و جامعه در مسیر صحیح می گردد.
بی تردید والدین به عنوان رهبر خانواده وظیفه خطیری بر دوش دارند؛ چرا که سود و زیان روش های اتخاذی آنها در سرنوشت سایر اعضا دخیل است. از آنجایی که فرزندان، رفتار والدین را به عنوان الگو، ملاک عمل خویش قلمداد می کنند، لذا والدین باید در تعاملات و رفتارهای خویش دقت نموده و از سهل انگاری در رفتارها بشدت بپرهیزند. بر این اساس والدین به عنوان الگوهای سازندگی و تربیتی اگر در گفتار، برخوردها و اعمال خویش به این نکته توجه نداشته باشند فرزندان به گفتار آنها اعتمادی نخواهند داشت.
از جمله مصادیق صداقت، پایبندی به وعده، پیمان و امانتداری است. متاسفانه برخی از والدین به قول و قرارهایی که با فرزندان خویش می گذارند پایبند نیستند و گاهی نیز با این استدلال که فرزندم کم سن و سال است و متوجه نمی شود وعده های خود را عملی نمی کنند.
برخی از والدین نیز اگر در خلوت خانه از فرزندشان عمل نامناسبی ببینند آن را در بین دوستان و فامیل مطرح می کنند و به اصطلاح امانتدار اسرار خانوادگی نیستند. در واقع می توان گفت این والدين صداقت رفتاری ندارند. قطعا عدم رعایت این امور از سوی والدینی که تربیت فرزندان را برعهده دارند، اثرات سوئی بر جای خواهد گذاشت و سبب ناهنجاری های متعدد می گردد. بدین سان در خانواده و جامعه امروزی که اکثریت افراد درگیر مشکلات متعددی هستند اگر نادرستی و عدم صداقت نیز حاکم گردد، در این صورت هیچ یک از اعضاء به یکدیگر اعتمادی نداشته و بازدهی مطلوب نخواهند داشت.
بنابراین ملزم بودن به صداقت و راستی باعث شکوفایی و سلامتی جامعه می گردد، در چنین محیطی ارزش های اخلاقی و انسانی به منصه ظهور می رسد و جامعه نیز از آن رفتارها، تأثیر می پذیرد، لذا الگوی رفتاری بودن والدین برای فرزندان واقعیتی انکار ناپذیر است.
صداقت در خانواده از جمله پارامترهایی است که می تواند بر نوع روابط، سلامت روان، انگیزه ها و دغدغه های تک تک اعضای خانواده تاثیر به سزایی بگذارد.
پدر و مادر دو عضو اصلی و تعیین کننده قوانین خانه، مسئولیت های زیادی در قبال یکدیگر و فرزندانشان به عهده دارند. بنابراین والدین هستند که تا حد زیادی عادات رفتاری کودکان شان را نیز مشخص می کنند. در خانواده هایی که به صداقت اهمیتی نمی دهند، شاهد پنهان کاری ها، شکست ها، خیانت، ناکامی و بسیاری از مشکلات خانوادگی بوده ایم. دروغ گفتن به همسر آن هم زمانی که بچه ها متوجه آن بشوند، بدترین نوع آسیب به بنیان خانواده می باشد.
در ادامه تعریفی از صداقت، اهمیت آن در خانواده و تاثیر صداقت بر کودکان می پردازیم.
تعریف صداقت:
صداقت، واقعیت همان چیزی است که در هر کسی وجود دارد، صداقت زمانی معنا کند که گفتار شما با آنچه که در واقعیت وجود دارد، مطابقت داشته باشد این واقعیت می تواند مربوط به گذشته، حال و حتی آینده (کارهایی که قصد انجام شان را دارید) نیز باشد. پنهان کاری و نگفتن حقیقت نیز نوعی نداشتن صداقت است، این همان تفاوت راستگویی و صداقت می باشد.
اهمیت صداقت در رشد و تکامل خانواده صداقت یکی از عناصر اصلی عشق و دوست داشته شدن، می باشد. اغلب مردم با شخصی که فریبکاری و تحریف واقعیت در کارش نیست، به راحتی همراه و همدل می شوند و بیشتر به او اعتماد می‌کنند. در خانواده نیز عضو راستگو قابل اعتمادتر بوده و همه اعضا صحت حرف های او را قبول می‌کنند، نبود صداقت در زندگی زناشویی، فضای خانواده را مسموم کرده و باعث افزایش بی اعتمادی و بدبینی می شود. در نتیجه زمینه اختلافات و جر و بحث ها نیز به راحتی ایجاد می شود. یک دروغ کوچک دروغ های بیشتری را به دنبال دارد. مهم ترین سرمایه زندگی مشترک، حس اعتماد و اطمینان متقابل میان زن و شوهر می باشد و رایج ترین عاملی که این سرمایه را نابود می کند، گفتن «دروغ» است.
پایبندی به اصول اخلاقی زمینه شکل گیری احساسات سالم را در درون هر فردی ایجاد می‌کند.
خانواده اولین و مهم ترین محیطی است که می توان پایبندی به اصول اخلاقی را یاد گرفته و تمرین کرد. با تاکید و عمل به ارزش های انسانی، آرامش روان نیز حاصل می شود؛ چرا که تعارضها دغدغه ها، تشویش خاطرها، تردیدها و فرسودگی ها از بین می روند. صداقت و راستی، راهی برای رسیدن به آرامش، رشد، تکامل خانواده و تشکیل یک خانواده اسلام است. صداقت در خانواده اولین اصل برای فرزندان سالم فرزندان شما مهمترین و عزیزترین سرمایه های شما در خانواده هستند؛ آنها هستند که خانواده را کامل تر می کنند. پس چه خوب است که صداقت به کودکان یاد داده شود.
آموزش صداقت به کودکان مستلزم صرف وقت و شکیبایی است. فراگیری هر مهارتی اگر از سال های کودکی آغاز شود تاثیری دو چندان بر زندگی او می گذارد. والدین می توانند با تشویق کودکان به گفتن آنچه که واقعا دیده اند، شنیده اند و اتفاق افتاده، صداقت را در آنها پرورش دهند. انتظار صداقت با پدر ومادر بدون آن که خودتان این رفتار را داشته باشید، بیهوده می باشد.
به چند نکته در ارتباط با فرزندان تان توجه کنید:
- فرزندان را آگاه کنید:
از همان زمان خردسالی با فرزندانتان درمورد ارزش صداقت در خانواده صحبت کنید. به آنها با زبانی کودکانه و قابل فهم توضیح دهید که این برای همه اعضای خانواده خیلی مهم است که بتوانید به یکدیگر راست بگویید و حرف های هم را باور کنید؛ حتی اگر راست گفتن کار سختی باشد. به فرزندانتان بگویید که برای حمایت و دفاع از آنها هر کاری از دستتان برآید انجام می دهید، حتی برایشان میجنگید اما اگر بفهمید که به شما دروغ گفته اند، رابطه تان به کلی تغییر خواهد کرد و از دست او ناراحت می شوید. وقتی اعتماد از بین برود، زمان زیادی می خواهد تا دوباره ایجاد شود.
- برای فرزندتان الگوی صداقت باشید
نه تنها در کلماتتان بلکه در سبک زندگی تان نیز الگوی صداقت باشید. اگر خودتان با فرزندانتان صادق نباشید، نمی توانید از آنها انتظار داشته باشید که حقیقت را به شما بگویند. در واکنش به سوالاتی که می پرسند، سعی کنید هیچ گاه دروغ نگویید. توضیح مختصری بدهید و در حد سن شان پاسخ دهید. بدیهی است که هم والدین و هم فرزندان می توانند برای خودشان زندگی خصوصی داشته باشند. آزادی در خانواده باید وجود داشته باشد. پس برای در میان گذاشتن جزییات خصوصی زندگیتان، مسائل مربوط به گذشته که هنوز با آنها درگیر هستید یا هر چیز دیگری که نمی خواهید آن را مطرح کنید باید مرز تعیین کنید. هدف تان باید ایجاد محیطی آزاد باشد که هیچ کس مجبور به دروغ گویی نشود.
- با ملایمت رفتار کنید
به کودکانتان نشان دهید که تاکید تان بیشتر بر صداقت آن هاست نه بر تنبیه به خاطر دروغگویی، می توانید برای دروغ فرزندتان عواقبی در نظر بگیرید، اما لازم است که برایشان توضیح دهید که راستگویی شان هم فواید و پاداش هایی برایشان خواهد داشت. اگر بخواهید به زور تهدید و تنبیه، کودک را مجبور کنید که راست بگوید، مطمئن باشید که دفعه بعد حقیقت را نخواهند گفت. اگر کودکی کار اشتباهی انجام داد ولی راستش را گفت، با وجود گفتن حقیقت، تنبیه کوچکی برایش در نظر بگیرید، تنبیه کودکان باید با دقت و ملایمت انجام شود، حتی برای تشویق کودکان باید از روش های مناسبی استفاده کنید.
نویسنده : عبدالرؤوف توانا.
برگرفته شده از : ماهنامه حرا
