قرائت مصدر قرأ به معنی خواندن است، و مقصود از آن در اینجا روش مخصوصی در روایت قرآن است که به امامی از ائمه‌ی متخصص روایت قرآن نسبت داده شود.
قرائت های هفتگانه یا دهگانه در حقیقت روش قرائت قرآن هستند، اما این به معنای تفاوت در قرآن نیست! بلکه به معنای هفت یا ده روش خواندن و تلاوت کردن آیات قرآن است، مثلا گفته می‌شود: روش حفص از عاصم، که در اینجا حفص بن سلیمان بن مغیره البزاز کوفی روش تلاوت عاصم بن ابی نجود کوفی که از تابعین است را نقل می‌کند و خود عاصم نیز آن روش را از صحابه آموخته و صحابه نیز از پیامبر ﷺ یادگرفته اند.
ثابت شده است که پیامبر ﷺ قرآن را با چندین روش تلاوت کرده‌اند، و این روش‌های تلاوت توسط صحابه و سپس تابعین سینه به سینه به ما رسیده‌اند که در این میان هفت روش تلاوت شُهرت زیادی یافته است، و بعضا بعضی از علمای اسلام سه روش دیگر را نیز به آن هفت روش افزوده اند و به قرائت های دهگانه شهرت یافته است. پس منظور از قرائت های هفتگانه یا دهگانه یعنی: هفت یا ده روش تلاوت قرآن.. که تنها در نحوه تلاوت اندکی متفاوت هستند اما از نظر معنا هیچ فرقی با هم ندارند و همه از همان قرآنی تلاوت می شوند که بر پیامبر ﷺ نازل شده است.
زندگى نامه مختصر قراء ده گانه:
قراء ده گانه عبارت‌اند از :
1. امام نافع مدنى.
2. امام عبدالله بن كثير المكى.
3. امام ابوعمرو البصرى.
4. امام ابن عامر الشامى.
5. امام عاصم الكوفى.
6. امام حمزه الزيات الكوفى.
7. امام كسائى الكوفى.
8. امام ابوجعفر المدنى.
9. امام يعقوب الحضرمى البصرى.
10. امام خلف البزاز الكوفى.
1. امام نافع بن أبى النعيم المدنى
نافع بن عبدالرحمن بن ابى النعيم الليثى، كنیه‌ی اش ابو رويم يا ابوعبدالله است، از اهل اصفهان ايران بوده و در سال (70 هجرى) به دنيا آمده بود.
نافع شخصى خوش اخلاق و شوخ طبع بود، هنگام سخن گفتن از دهانش بوى مشك خارج می‌شد. وی از جمله قراء سبعه و عالمى نامور مدينه بود، قرائت را از 70 تن از تابعین فراگرفته، و بيش از 70 سال براى مردم مدينه قرائت كرده و از جمله رُؤَساء قرائت آنجا شد. او در سال 169 و يا 170 هجرى در مدينه وفات كرد.
قرائت امام نافع را دو تن بدون واسطه نقل كرده‌اند: 1.ورش 2.قالون.
ورش: عثمان بن سعيد مصرى ملقب به ورش بود. درسال (110 هجرى) زاده شده و در سال (197 هجرى) در مصر وفات كرد. او از مصر به مدينه سفر نمود و قرآن را از امام نافع آموخت.
قالون: عيسى بن مينا المدنى ملقب به قالون بود. در سال (120 هجرى) زاده شده و در سال (220 هجرى) در مدينه وفات كرده، وی در اصل از روم بود.
2. امام عبدالله بن كثير المكى
عبدالله بن كثير الدارى، در سال (45 هجرى) در مكه زاده شده و در اصل فارسى بوده، وی از جمله قراء سبعه و تابعین بوده و در مكه امام قرائت بود.
امام عبدالله درسال (120 هجرى) در گذشت.
راويان ابن كثير بزى و قنبل بود.
بزى: احمد بن محمد بن عبدالله، كنيه‌اش ابوالحسن بزى المكى بوده،که درسال (170 هجرى) زاده شد، و در سال (250 هجرى) وفات كرد ایشان در اصل فارسى بودند.
قنبل: محمد بن عبدالرحمن بن محمد مكى مخزومى است، در سال (195 هجرى) در مكه زاده شد و در سال (291 هجرى) وفات كرد.
3. امام ابوعمرو بن علاء البصرى
زبان بن علاء بن عمار التيمى، كنيه‌اش ابوعمرو البصرى بود، ایشان در سال (68 و يا 70 هجرى) در مكه زاده شده و از جمله قراء سبعه و تابعين بود.
از ميان قراء سبعه امام ابوعمرو داراى اساتيد وشيوخ زيادى بوده، وی قرآن را براى مردم مكه، مدينه، بصره و كوفه قرائت می‌کرد. امام ابو عمرو در سال (154 هجرى) در كوفه درگذشت.
راويان ابوعمرو البصرى دورى و سوسى بود.
دورى: حفص بن عمر بن عبدالعزيز الدورى، او از جمله عالمان نامور عراق بوده و علم زيادى داشت. او در سال (246 هجرى) وفات كرد.
سوسى: صالح بن زياد بن عبدالله السوسى، درسال (173 هجرى) زاده شد و در سال (261 هجرى) وفات كرد.
4. امام عبدالله بن عامر الدمشقى
عبدالله بن عامر يزيد بن تميم الدمشقى، كنيه‌اش ابوعمران بود. در سال (21 و يا 8 هجرى) زاده شد، و يكى از قراء سبعه و تابعين بود. امام عبدالله بن عامر عالم نامور، قاضى و امام قرائت مردم دمشق بوده ، و در سال (118 هجرى) در دمشق وفات نمود.
راويان عبدالله الدمشقى هشام و ابن ذكوان بود.
هشام: هشام بن عمار بن نصير الدمشقى، در سال (153 هجرى) زاده شد و در سال (245 هجرى) وفات یافت.
ابن ذكوان: عبدالله بن احمد بن بشير بن ذكوان، درسال (173 هجرى) زاده شد و در سال (242 هجرى) وفات كرد.
5. امام عاصم بن ابى النجود
عاصم بن بهدله ابى النجود الاسدى، يك تن از قراء سبعه، تابعی و امام قرائت در كوفه بود. او شخص عابد، خوش آواز، عالم به قراءات و نحو بوده و در سال (129 يا 128 هجرى) وفات نمود.
راويان عاصم كوفى شعبه و حفص بود.
شعبه: شعبه بن عياش بن سالم الاسدى الكوفى، در سال (95 هجرى) زاده شد و در سال (193 هجرى) در كوفه وفات نمود. او از جمله امامان بزرگ وفقهاى اهل سنت بود.
حفص: حفص بن سليمان بن مغيره الاسدى، در سال (90 هجرى) زاده شد و در سال (180 هجرى) درگذشت.
او ربيب(پسرخانم) عاصم كوفى بوده و با او در يك خانه زندگى می‌كرد.
6. امام حمزه بن حبيب زيات
حمزه بن حبيب بن عماره التيمي ملقب به زيات، كنيه او ابوعماره بودهو در سال (80 هجرى) به دنيا آمد.
او يكى از قراء سبعه، امام قرائت در كوفه، عالم دانا به فرائض و لغت عربى، حافظ احاديث، و عابد پرهيزگار بود. او در سال (156 و يا 158 هجرى) وفات كرد.
راويان حمزه كوفى خلف و خلاد بود.
خلف: خلف بن هشام بن ثعلب اسدى بغدادى البزاز، در سال (150 هجرى) زاده شد و در سال (229 هجرى) درگذشت.
خلاد: خلاد بن عيسى، ابوعيسى الكوفى الصيرفى، او در سال (220 هجرى) در كوفه وفات كرد.
7. امام على بن حمزه كسائى
على بن حمزه بن عبدالله اسدى الكوفى، كنيه‌اش ابوالحسن كسائى بود، و در سال (120 هجرى) در كوفه زاده شد.
امام علی ازجمله قراء سبعه و امامان قرائت بوده و عالم به علوم نحو و لغت در بغداد بود ، که در سال (189 هجرى) وفات كرد.
راويان امام كسائى ابو حارث و دورى بود.
ابوحارث: ليث بن خالد ابوحارث بغدادى، او در سال (240 هجرى) وفات كرد.
دورى: حفص بن عمر بن عبدالعزيز دورى، او راوى قرائت ابوعمرو بصرى و قرائت على كسائى بود.
8. امام ابوجعفر يزيد بن قعقاع
يزيد بن قعقاع، كنيه‌اش ابوجعفر بود. او يكى از قراء ده گانه، تابعى ،امام قرائت و از جمله رُؤَساء قراء مدينه بود. او در سال ( 128 يا 130 هجرى) وفات كرد.
راويان ابوجعفر ابن وردان وابن جماز بود.
ابن وردان: عيسى بن وردان مدنى الحذاء، كنيه‌اش ابوحارث بود. او در سال (160 هجرى) در مدينه وفات كرد.
ابن جماز: سليمان بن مسلم بن جماز، كنيه‌اش ابو ربيع زهرى بود. او در سال (170 هجرى) در مدينه وفات نمود.
9. امام يعقوب بصرى
يعقوب بن اسحاق بن يزيد بصرى، كنيه‌اش ابومحمد بود. او در سال (117 هجرى) در بصره زاده شد ، و يكى از قراء ده گانه، امام قرائت در بصره، و عالم به علم قراءات، عربى و فقه بود. او در سال (205 هجرى) وفات كرد.
راويان يعقوب بصرى رويس و روح بود.
رويس: محمد بن متوكل ابوعبدالله ملقب به رويس بود. او در سال (238 هجرى) در بصره وفات كرد.
روح: روح بن عبدالمؤمن بن عبده نحوى، كنيه او ابو الحسن بود. او در سال (233 و يا 234 هجرى) درگذشت.
10. امام خلف بن هشام
خلف بن هشام بن ثعلب، ابومحمد بزار، او در سال (150 هجرى) زاده شد. ایشان يكى از قراء ده گانه، عابد پرهيزگار،عالم دانا و طالب علم بود. او در سن ده سالگى قرآن را حفظ كرد و در سن 13 سالگى شروع به طلب علم كرد، امام خلف يكى از راويان حمزه كوفى بود سپس براى خود قرائت ديگرى را اختيار كرد كه به آن مشهور شد.
راويان خلف كوفى اسحاق و ادريس بود.
اسحاق: اسحاق بن ابراهيم بن عثمان بغدادى، كنيه‌اش ابو يعقوب بود. او در سال (286 هجرى) وفات كرد.
ادريس: ادريس بن عبد الكريم حداد، كنيه‌اش ابوالحسن بغدادى بود. او در سال (199 هجرى) در بغداد زاده شد و در سال (292 و يا 293 هجرى) وفات یافت.
منابع
کتاب تراجم القراء العشر و رواتهم المشهورين، تاليف: د. طه فارس .
سايت اسلام ويب.
سایت اختصاصی اهل سنت. کتاب مباحث فی علوم القران، تالیف مناع القطان.
