غيبت

شایسته است که این مبحث را با حدیثی از احادیث پیامبر اکرم صلی الله علیه و سلم شروع کنیم ابو الدرداء از رسول الله صلی الله علیه و سلم روایت کرده که ایشان فرموده هر کس از آبروی برادرش دفاع کند الله متعال در روز قیامت آتش دوزخ را از او دور می‌گرداند.       ( حدیث صحیح به روایت ترمذی).

 این حدیث فضیلت کسی را بیان می‌کند که به دفاع از آبروی برادر مسلمانش بر می خیزد یعنی اگر کسی غیبت شخصی را نزد‌‌ ات کرد بالای تو واجب است که از او دفاع کنی.

پاداش و مکافات این کار دوری از آتش جهنم است، پس وقتی فضیلت و پاداش دفاع کننده چنین مزد بزرگ باشد ، حالت غیبت کننده چی خواهد بود؟ و چی سزای بزرگ خواهد داشت؟

الله متعال فرموده يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ ۖ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَب بَّعْضُكُم بَعْضًا ۚ أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۚ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِيمٌ( 12 سورة حجرات).

ترجمه : ای کسانی که ایمان آورده آید از بسیاری از گمان ها بپرهیزید که پاره ای از گمان ها گناه است وتجسس مکنید وکسی از شما غیبت دیگری را نکند آیا کس از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده اش را بخورد از این چیز بدتان آمد؟ پس از خدا بترسید که خدا توبه پذیر مهربان است.

تشبیه دادن غیبت به خوردن گوشت برادر مرده زشتی بسیار این کار را بیان میکند.

اندکی فکر کن!

خوردن گوشت مردار به تنهائی خودش اشمئزاز کننده است کجا که آن گوشت نه گوشت یک حیوان بلکه گوشت یک انسان و آن هم نه انسان بیگانه، بلکه گوشت برادر خود شخص باشد..

جا دارد که اکنون در مورد تعریف، اسباب و راه های درمان غیبت صحبت شود، مبادا که آگاهانه و یا غیر آگاهانه در این عمل زشت واقع شویم.

تعریف غیبت :

غیبت در لغت: پنهان،وغیب کسی را در قفای او گفتن است.

در اصطلاح:

۱- شیخ مناوی گفته است: غیبت یعنی یاد کردن بدی‌های برادر‌ ات.

۲- ابن حجر گفته است: غیبت یعنی یاد کردن یک فرد به آنچه بدش آید  برابر است که در امور دینی اش باشد ویا هم دنیوی.

۳- جرجانی گفته است: یعنی در غیاب کس عیب او را بیان کردن در حالی که  آن صفات در او باشد، غیبت برابر است که با الفاظ صریح انجام بگیرد یا اشاره و کنایه چه به قول باشد یا فعل یا اشاره و ایما  و رمز در هر صورت گناه است، و همچنین چه این کار در زندگی کسی صورت بگیرد و چه پس از مرگ او یکسان حرام است.

اسباب غیبت:

۱-  خشم: بسا اوقات خشم باعث می شود که شخصی غیبت شخصی دیگری را بکند؛ می شود دو دوست و دو برادر، روی موضوع باهم تند شوند و الفاظ تندی را باهم رد و بدل نمایند، بعدا یکی از ایشان بخاطر تسلی خود به غیبت کردن دیگرش بپردازد و در عین حال خود را بر حق نیز بداند.

۲-  موافقت با مجلس: در بعضی اوقات می شود شخصی در مجلسی حضور یابد که در آن جا غیبت کسی جریان داشته باشد، ولی به خاطر نظم مجلس با مردم موافقت نماید و چیزی نگوید، با وصف آنکه در دل موافق نباشد.

۳- ریا کاری: بعضی اوقات ریاکاری و خود را بزرگ نشان دادن، سبب می شود غیبت صورت بگیرد، طوری که شخصی ریا کار و بزرگ منش از اعمال مردمان یاد می کند و بر کردار شان انگشت انتقاد می نهد که: از عمل فلان خوشم نمی آید….

۴- کینه: کسانی که در آتش حسد و کینه می سوزند و با هر کسی از در حسد و کینه پیش می آیند، بسا اوقات در عرصه‌ غیبت گری قرار می گیرند و از روی عقده های شخصی بر دیگران تاخت و تاز می کنند و مجالس غیبت را بر پا می کنند.

۵- لهو ولعب: مجالسی که بر بنیاد تقوا بر پا نشده باشد، لهو ولعب، یاوه سرایی و هرزه گویی در آن حاکم باشد، خوا مخوا غیبت در آن جا می چرخد و بازار غیبت در آنجا گرم می باشد، زیرا هر کی میخواهد از کسی یاد کند و بر او تمسخر نماید.

حکم غیبت:

حرام است و گناه کبیره.

درمان غیبت:

۱- توبه کردن.

۲- فکر کردن در گناه عواقب این کارش زیرا بر علاوه گناه آن شخص که غیبت میکند از چشم مردم می افتد و رسوای دو عالم میشود و باعث ایجاد بغض وکینه میشود.

۳- در ذهن داشتن قبر واخرت.

موارد جواز غیبت:

۱- متجاهر به فسق: کسی که آشکارا گناه کند و از ارتکاب گناه پیش چشم مردم باکی ندارد.

۲- ستمگر: مورد دوم از موارد جواز غیبت اینست که در غیاب ستمگر ستم او را باز گویند، که این عمل غیبت نبوده و حرام نیست.

۳- استغاثه کردن در نزد کسی که احقاق حق او توانه کرد وانتقام ظلمی که بر او شده توان کشیدن یا اعانت او را توان نمود.

۴- هرگاه کسی مشهور به لقبی باشد که دلالت بر عیبی از او کند مثل اعرج، واحول و امثال اینها که شناسانیدن او به آن لقب ضرر ندارد ، هرگاه به نوعی دیگر ممکن نباشد و از شنیدن او را تا خوش نیاید.

۵- اظهار عیوب کسی بخاطر تحذیر مسلمانان از آن شخص.

۶- در نصیحت کسی که با تو مشورت کند در خصوص معامله کردن با کسی یا شراکت یا داد وخواست یا رفاقت و امثال آن.

آثار ناگوار غیبت :

غیبت در حیات معنوى ومحیط اجتماعى انسانها آثار ناگوار زیادى دارد از جمله: 

۱- ایجاد کینه و دشمنى .

۲- ایجاد حس بدبینى و از بین بردن اعتماد .

۳- از بین بردن روح تعاون و همدردى اجتماعى .

۴- شیوع فحشا و آثار ناگوار تربیتى .

۵- عدم امنیت عرضى و آبرویى اشخاص. 

۶- مهمتر اینکه غیبت یک عمل ضد توحیدی است و با روح اسلام که دعوت به توحید وهمگرایی است، در تضاد است. 

۷- سبب عذاب قبر و قهر الهی میشود.