بازدید وعیادت مریض از جمله‌ای حقوق مسلمان بر مسلمان دیگر می‌باشد پیامبر گرامی صلی الله علیه وسلم درین مورد فرموده اند : « حق المسلم علی المسلم ست، قیل وما هن يا رسول الله؟ قال : إذا لَقِيتَهُ فسَلِّمْ عليه, وإذا دعاك فَأَجِبْهُ، وإذا اسْتَنْصَحَكَ فانْصَحْهُ, وإذا عَطَسَ فَحَمِدَ الله فشَمِّتْهُ، وإذا مرض فعُدْهُ, وإذا مات فاتَّبِعْ جنازته».
ترجمه: « مسلمان بر برادرش شش حق دارد، صحابه از رسول الله ﷺ پرسیدند: یا رسول الله کدام هاست آن حقوق ؟ رسول الله ﷺ فرمودند : وقتی او را دیدی به وی سلام کنی، آنگاه که تو را دعوت نمود، دعوتش را اجابت کنی، زمانی که از تو نصیحت خواست او را نصیحت کنی، هرگاه عطسه زد و الحمدلله گفت، پاسخش را بدهی، هنگامی که بیمار شد به عیادتش بروی و چون فوت شد، در تشییع جنازه اش شرکت کنی».] به روايت مسلم]
فایده: بر عبارت ولفظ زیارت نمودن مریض درکتابهایی شرعی اطلاق لفظ « عیادت مریض» شده، و استعمال این لفظ اشاره برین است که مریض باید بار بار زیارت و عیادت شود مانندیکه عید باشد واین یک نکته وباریکی خوبی است که در نزد اهل خرد و با ذکاوت پنهان نمانده است.
وهنگامیکه یک تن از اصحاب پیامبر مریض میشدند پیامبر صلی الله علیه و سلم به عیادتشان تشریف می‌بردند، چنانچه از غلام یهودیکه در خدمت ایشان قرار داشت وقتی مریض شده بود از او عیادت نمودند، و از « عمو» کاکایش نیز در حالیکه مشرک هم بود عیادت بعمل آوردند و به دین اسلام هر دو را دعوت دادند که غلام یهودی ایمان آورد کاکایش اسلام را نپذیرفت.
ثواب عیادت وبازدید از مریض:
۱- زیارت کننده ای مریض از میوه ای بهشت بر می‌چیند:
از ثوبان رضی الله عنه غلام رسول الله ﷺ روایت است که پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند: “إنَّ المسلِمَ إذا عادَ أخاه المسلِمَ، لم يَزَلْ في خُرْفَةِ الجَنَّةِ حتى يرجعَ”، قيل: يا رسولَ اللهِ ما خُرْفَةُ الجنَّةِ؟، قال: “جَنَاها”. [صحيح] [ به روایت مسلم].
ترجمه: «هنگامی که مسلمان از برادرِ مسلمانش عيادت می کند، تا زمانی که باز می گردد، در “خُرفه ی بهشت” است». گفته شد: ای رسول خدا، خُرفه ی بهشت چيست؟ فرمود: «جَنَاهَا»: «چيدنِ ميوه های بهشتی».
ودر روايت ديگری آمده : ( لم یزل فی خرفة الجنة حتى يرجع).
عیادت کننده تا وقت بازگشت در خرفة الجنة یعنی در حال برچیدن میوه می‌باشد.
۲- برای زیارت کننده ای مریض در جنت مهمانی ترتیب میشود:
از ابي هريرة -رضي الله عنه روايت است كه رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمودند: «مَنْ عَادَ مَرِيضًا أَو زَارَ أَخًا لَهُ فِي الله، نَادَاهُ مُنَادٍ: بِأَنْ طِبْتَ، وَطَابَ مَمْشَاكَ، وَتَبَوَّأتَ مِنَ الجَنَّةِ مَنْزِلاً». [حسن] [ به روایت ترمذي وابن ماجه وأحمد]
ترجمه: «هرکس بيماری را عيادت کند يا به خاطر الله به ديدن برادرِ دينی اش برود، منادی او را ندا می دهد: خير ببينی و رفتنت مبارک باد و برای خود خانه ای در بهشت فراهم کردی».
٣- برای زیارت کنندهء مریض ملائکه درود میفرستند:
از علی رضی الله عنه روایت است که می گويد: از رسول الله صلى الله عليه وسلم شنيدم که فرمود: «مَا مِنْ مُسْلِمٍ يَعُودُ مُسْلِماً غُدْوةً إِلا صَلَّى عَلَيْهِ سَبْعُونَ ألْفَ مَلَكٍ حَتَّى يُمْسِي، وَإنْ عَادَهُ عَشِيَّةً إِلا صَلَّى عَلَيْهِ سَبْعُونَ ألْفَ مَلَكٍ حَتَّى يُصْبِحَ، وَكَانَ لَهُ خَرِيفٌ في الْجَنَّةِ»: «هیچ مسلمانی نیست که مسلمانی را به وقت صبح عيادت کند، مگر اینکه هفتادهزار فرشته تا شب برای او دعا نموده و طلب مغفرت می کنند و اگر شب به عيادت برادرِ مسلمانش برود، هفتادهزار فرشته تا صبح برای او دعای رحمت می کنند و برای او ميوه های چيده شده در بهشت خواهد بود». [صحیح است] [به روایت ابن ماجه]
٤- زيارت كنندهء مریض زیارت کننده ای الله است:
از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «إنَّ الله – عز وجل – يَقُولُ يَوْمَ القيَامَة: يَا ابْنَ آدَمَ مَرِضْتُ فَلَم تَعُدْنِي، قال: يا ربِّ كَيْفَ أعُودُكَ وأنْتَ رَبُّ العَالَمين؟ قال: أمَا عَلِمْتَ أنَّ عَبْدي فُلاَناَ مَرِضَ فَلَمْ تَعُدْهُ، أمَا عَلِمْتَ أنَّك لو عُدْتَهُ لَوَجَدْتَنِي عِنْدَهُ؟ يَا ابْنَ آدمَ اسْتَطْعَمْتُكَ فَلَمْ تُطْعِمْنِي، قال: يا ربِّ كَيْفَ أُطْعِمُكَ وَأنْتَ رَبُّ العَالَمين؟ قال: أَمَا عَلِمْتَ أنَّهُ اسْتَطْعَمَكَ عَبْدِي فلانٌ فَلَمْ تُطْعِمْهُ، أما عَلِمْتَ أنَّكَ لَوْ أَطْعَمْتَهُ لَوَجَدْتَ ذلك عِنْدِي؟ يَا ابْنَ آدمَ اِسْتَسْقَيْتُكَ فَلَمْ تَسِقْنِي، قال: يا رَبَّ كيفَ أسْقيكَ وَأنْتَ ربُّ العالَمِينَ؟ قال: اسْتَسْقاكَ عَبْدِي فُلانٌ فَلَمْ تَسِقْهُ، أمَا عَلِمْتَ أنَّكَ لَوْ سَقَيْتَهُ لَوَجَدْتَ ذلكَ عِندِي؟»: «الله – عز وجل – روز رستاخيز می فرمايد: ای فرزندِ آدم، بيمار شدم و از من عيادت نکردی. – بنده- می گويد: پروردگارا، چگونه از تو عيادت می کردم درحالی که تو پروردگار جهانيان هستی (و بيمار نمی شوی)؛ می فرمايد: آيا ندانستی که فلان بنده ام بيمار شد؛ اما تو عيادتش نکردی؛ آيا نمی دانستی اگر از او عيادت می کردی، مرا نزدِ او می يافتی؟ ای فرزندِ آدم، من از تو غذا خواستم و تو به من غذا ندادی. – بنده- می گويد: پروردگارا، چگونه به تو غذا می دادم، درحالی که تو پروردگار جهانيان هستی (و نيازی به غذا نداری)؛ می فرمايد: آيا ندانستی که فلان بنده ام از تو غذا خواست؛ اما تو به او غذا ندادی؟ نمی دانستی اگر به او غذا می دادی، پاداشِ آن را نزدِ من می يافتی؟ ای فرزندِ آدم، من از تو آب خواستم و تو به من آب ندادی. – بنده- می گويد: پروردگارا، چگونه به تو آب می دادم، درحالی که تو پروردگار جهانيان هستی (و نيازی به آب نداری)؛ می فرمايد: آيا ندانستی که فلان بنده ام از تو آب خواست؛ اما تو به او آب ندادی؛ آيا نمی دانستی اگر به او آب می دادی، پاداشِ آن را نزدِ من می يافتی؟». [صحیح است] [به روایت مسلم].
آداب عیادت وبازپرسی از مریضان:
دوستان گرانقدر! عیادت وملاقات نمودن مریض نیز. آدابی داشته وبر عیادت کننده لازم است تا این آداب اسلامی را رعایت نماید:
۱- قبل از داخل شدن به اطاق مریض آهسته « دق الباب» دروازه را تک تک نموده، ویک طرف ايستاد شده وبا ذكر نام خود را معرفي نماید.
۲- بعد از ورود به اطاق مریض، به هر طرف چشم ندوخته و نگاه نکند.
۳- برای عیادت و زیارت مریض وقت مناسب را اختیار نماید، تا مریض اذیت نشود.
۴- در نزدیکی مریض قرار گرفته و نزدیک سر آن نشسته از حالت وی بپرسد واز آنچه که اشتها دارد.
۵- ملاقاتش آنقدر طولانی و به درازا نکشید که مریض و یا اقارب وی خسته شوند، مگر در صورت ضرورت باک ندارد.
۶- زائر یا شخص عیادت کننده سؤالهای زیادی از مریض ننماید زیرا برای مریض این کار سنگینی ومشکل ایجاد مینماید.
۷- از صحبت و سخنانیکه باعث ناراحتی واذیت وی می گردد پرهیز نموده بلکه آنچه مایهء خوشی ودلگرمی برایش میگردد سخن بزند.
۸- از مسائلی یاد آور شود که اطمینان و امیدواری را برای مریض بار میاورد، از عظمت و بزرگی رحمت الله جل جلاله، فضل ، مهربانی و قدرت لا یتناهی او برایش یاد آور شود، وبه صبر تحمل وشکیبائی که نزد خداوند جل جلاله آجر زیاد دارد او را تشویق نماید، و برایش تفهیم شود که بی صبری وناله و شکوه از ثواب کاسته و گناه را بار میآورد.
۹- عیادت کننده در محضر وحضور مریضان از جر و بحث ها و سخنان تفرقه انگیز که خاطر مریض را آسیب میرساند جداً پرهیز نماید، ومریض و یا اقارب و پرستار آن حق دارند که از استقبال چنین اشخاص معذرت بخواهند.
۱۰- با تذکر از عیب ها و خطاهای مریض، زندگی وخُلق آنرا بیشتر تیره و ناراحت نساخته بالعکس نمونه های از صبر، ثبات وتحمل مردمان صالح و نیکو سخن بزند واز کرامات و پایداری آنها حرف بزند تا دلش تسکین شود.
۱۱- از اقارب و دوستانیکه آنها را دوست میدارد بیادش انداخته شود نه آنعده اشخاصی که از آنها نفرت دارد.
۱۲- دعاها و اذکاریکه از رسول الله ﷺ در مورد مریضان و امراض ثابت شده آنها را گفته و دعا نماید.
۱۳- دعاهائیکه اصلش ثابت نیست از آن دعا پرهیز بعمل آورد.
۱۴- مستحب ونیکوست که اهل وخانواده، مریض از ارشادات پیامبر صلی الله علیه و سلم متابعت نموده و برای شفا یابی مریض خود صدقه وخیرات نمایند زیرا پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند:
« داووا مرضاكم بالصدقة»[ به روایت جامع صحيح]
ترجمه: بيماران تانرا با دادن صدقه مداوا كنيد.
فوائد عيادت و بازپرسی از مریض :
۱- رضایت و خوشنودی الله جل جلاله، و سود بردن و گوارا شدن از معیت الله در لحظاتیکه از مریض عیادت مینمائیم.
۲- متابعت وپیروی از روش وسنت رسول الله ﷺ واقتدا به رهنمود های نبوی ایشان.
۳- تذکر و یاد آوری از روز آخرت ونرم شدن دلها.
۴- فرشته ها به عیادت کننده رحمت فرستاده وتا روز دوم هم برای او طلب مغفرت میکنند.
۵- امید واری وچانس شفایابی مریض به برکت دعای عیادت کننده.
۶- عیادت کنندهء مریض در لطف و رحمت الهی بسر میبرد.
۷- عیادت در الفت و محبت میان مسلمانان افزوده و باعث استحکام روابط میگردد.
۸- باعث تسلیت وخاطر جمعی خانوادهء مریض گردیده و میان مردم روحیهء محبت ايجاد ميكند.
٩- شخصي مریض در روحیات ومورالش افزوده شده که این عمل در شفایابی وی نیز مؤثر می‌باشد.
۱۰- این عمل به عیادت کننده به حدی اهمیت دارد، گویا که عیادت کنندهء مریض در میان باغ های جنت قرار داشته باشد، واز هر نوع میوه ایکه خواسته باشد استفاده مینماید.
۱۱- امید آنست که دعای مریض برای عیادت کننده مورد قبول الله متعال قرار گیرد، زیرا مریض از آنعده کسانی است که مستجاب الدعاء ميباشد.
منابع :
۱- قرآن کریم.
۲- صحیح امام مسلم.
۳- شفا وپاکیزه گی برای بیماران تألیف شیخ علاء حافظ ، ترجمه: أ.احمد ضیاء غفوري.
٤- موسوعة نضرة النعيم في مكارم اخلاق الرسول الكريم تأليف مجموعة علماء.
