مهم‌ترین چیزی‌که یک مسلمان در زندگی روزمره خود به آن توجه می کند عمل به سنت رسول الله ﷺ در تمام حرکات، گفتار و کردارش است ، تا اینکه تمام زندگی او از صبح تا شب مطابق روش و سنت او بگذرد.
ذو النون فرموده است: از نشانه محبت الله متعال پیروی از حبیب وی در اخلاق، کردار، فرمان و سنت هایش می‌باشد. چنانچه الله متعال می فرماید: ﴿قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾ سوره آل عمران: ایت 31.
بلند بودن جایگاه شخص مومن نزد الله متعال از پیروی وی از رسول الله ﷺ شناخته می شود؛ هرقدر که بیشتر به سنت عمل کند منزلت او به همان اندازه بلند می شود.
پابندی به سنت فواید زیادی دارد از جمله:
- سبب محبت الله متعال نسبت به بنده‌اش میگردد.
- جبران کردن نقص و کاستی که در فرایض می باشد.
- در امن بودن از واقع شدن در بدعت ها.
- بزرگداشتن نشانه های دین الله متعال.( تعظیم شعایر الله).
سعی کنید ای امت اسلام که سنت های رسول الله ﷺ را زنده نگهدارید و آنرا در عمل پیاده کنید زیرا همان نشانه محبت کامل است.
در این بحث مختصر سنت های ترک شده که مردم به آن کمتر عمل می کنند را ذکر می کنیم زیرا رسول الله ﷺ فرموده: کسی که سنت من را زنده کرد و مردم به آن عمل کردند برای او اجر کسی داده می شود که به آن عمل کرده، در حالی که از اجر عمل کننده گان هیچ چیز کم نمی شود.
سنت های متعلق به خواب:
- وضو گرفتن قبل از خواب : سنت است که مسلمان قبل از رفتن به بستر خواب وضو بگیرد، زیرا رسول الله ﷺ می فرماید: هرگاه به بستر خواب می رفتی همچو وضو کردن ات به نماز، وضو بگیر. به روایت بخاری.
- تکاندن جای خواب قبل از خوابیدن: از ابو هریره رضی الله عنه روایت است که رسول الله ﷺ فرمودند: «هرگاه یکی از شما به بستر خواب می رود، بسترش را با لبه پیراهن خود سه بار بتکاند. به روایت بخاری.
سنت های که متعلق به نوشیدن است :
- نوشیدن هر نوع نوشیدنی ها با سه نفس: از انس بن مالک رضی الله عنه روایت است که می گويد: رسول الله ﷺ – آب و هرگونه – نوشيدنی را با سه نفس می نوشید.
- نشستن هنگام نوشیدن: بعضی مسلمان ها هنگام نوشیدن می ایستن درحالی که سنت این است که مسلمان هنگام نوشیدن بنشیند. از انس رضی الله عنه روایت است که رسول الله ﷺ از اينکه ايستاده آب نوشیده شود، منع نمود. به روایت مسلم.
سنتهای که متعلق به خوردن است:
- لیسیدن انگشتان قبل از پاک کردن یا شستن آن: از ابن عباس رضی الله عنهما روایت است که رسول الله ﷺ فرمودند: «هرگاه يکی از شما غذايی خورد، تا زمانی که خود انگشتانش را نليسيده يا – به ديگری- نليسانده است، آنها را پاک نکند». [صحیح است] – [متفق علیه]
- دور کردن خاک و خاشاک از لقمه افتاده به زمین، سپس خوردن آن و لیسیدن کاسه یا ظرف: از جابر بن عبدالله رضی الله عنهما روایت است که رسول الله ﷺ به ليسيدن انگشتان و کاسه امر نموده و فرمودند: «شما نمی دانيد که برکت در کدام قسمت غذای تان است».
و در روایتی آمده که رسول الله ﷺ می فرماید: «هرگاه لقمه يکی از شما افتاد، آن را بردارد و از خاک و خاشاک پاکش نمايد و سپس انرا بخورد و برای شيطان نگذارد؛ و پيش از ليسيدن انگشتانش دست خود را با دستمال پاک نکند؛ زيرا نمی داند برکت در کدام قسمت غذای اوست». به روایت مسلم
- استحباب یا (مستحب بودن) سحری نمودن با خرما : ابوهریره از رسول الله ﷺ روایت می کند که وی فرموده است: ( بهترین سحری انسان مومن خرما است). ابوداوود روایت کرده است.
ابن قیم درباره خرما گفته است: خرما از جمله میوه، غذا، دوا، نوشیدنی، و شیرینی محسوب می شود.
سنت های مربوط به پوشیدن کفش:
- ابتداء از پای راست و هنگام در آوردن آن از پای چپ استفاده شود: از علی بن ابی طالب رضی الله عنه روایت است که رسول الله ﷺ فرمودند: «هريک از شما هنگام پوشيدن کفش، از پایِ راست شروع کند و هنگامِ درآوردن آن از پای چپ آغاز نمايد؛ پای راست در پوشيدنِ کفش اول و در کشیدن آخِر باشد. به روایت بخاری.
- در صورت که پوشیدن کفش مشکل بود، میتوان در حالت نشسته پوشید: از جابر رضی الله عنه روایت است که می گويد: رسول الله ﷺ از اينکه مردی ايستاده کفش بپوشد، نهی فرمود. به روایت ترمذی. اگر زحمت و اشکال نداشت پس باکی ندارد که در حالت ایستاده پوشیده شود.
سنتهای مربوط به مجلس:
- استغفار زیاد در مجلس: از عبدالله بن عمر رضی الله عنهما روایت است که فرموده: هر آئینه ما در یک مجلس برای رسول الله ﷺ صد بار این ذکر را می‌شمردیم (رب اغفر لي، وتب عليَّ، إنَّك أنت التَّواب الرحیم). ترجمه: پروردگارا! مرا مورد عفو و مغفرت قرار ده و توبه‌ام را بپذیر، هر آئینه تویی قبول‌کننده توبه و نهایت مهربان. به روایت ابو داوود و ترمذی.
- سلام گفتن شخصی که اراده برخاستن از مجلس را دارد: سنت است برای مسلمانی که اراده برخاستن از مجلس را دارد اینکه سلام بگوید چنانچه وقتی وارد مجلس شد سلام گفت، از ابوهريره رضي الله عنه روایت است که رسول الله ﷺ می فرماید: هرگاه کسی از شما وارد مجلسی می شود، باید سلام کند و چون می خواست [به قصد ترک مجلس برخیزد، باید سلام نماید؛ زیرا سلام نخست، بهتر و شایسته تر از سلام پایانی نیست. به روایت ابوداوود.
سنت های متعلق به نماز:
- خواندن نماز های نفل و سنت در خانه: زید بن ثابت از رسول الله ﷺ میکند که وی فرموده: در خانه های تان نماز بخوانید چون برترین نماز انسان آن است که در خانه اش بخواند مگر نماز فرض. متفق عليه.
- با کفش نماز خواندن: از پیامبر ﷺ ثابت است که با کفش نماز خوانده؛ پس اگر کسی در مکانی با کفش پاک نماز خوانده می توانست، بخواند زيرا چنين عمل سنت است .
از مسلمة بن سعید روایت است که می گوید: از انس بن مالک سوال کردم: آیا رسول الله ﷺ با کفش نماز می خواند؟ گفت: بلی. متفق عليه
- نگاه کردن به انگشت شهادت (سبابه) هنگام بلند کردن وی در تشهد: نمازگذار هنگام تشهد وقتی انگشت سبابه خود را بلند می کند، نگاه کردن به طرف آن سنت است، زیرا از رسول الله ﷺ نقل شده که وی هنگام نشستن بر تشهد دست چپ مبارک خودرا بالای ران چپ اش گذاشته سپس با انگشت سبابه ( دست راست ) اشاره می نمود و به طرف آن نگاه می کرد. به روايت نسايي.
سنتهای متعلق به نماز جمعه:
- اگر نماز گزار در هنگام خطبه نماز جمعه احساس خواب می‌کرد، جای خود را تغییر دهد، زیرا سنت است برای کسانی که احساس خواب می‌کنند، از یک مکان به مکان دیگر بروند.
از عبدالله بن عمر رضی الله عنهما روایت است که پیامبر ﷺ فرموده: هنگامی که یکی از شما در هنگام خطبه در روز جمعه احساس خوابیدن کرد مکان خودرا تغییر دهد. به روایت ترمذی.
- عبور نكردن از سر نمازگزاران:
نمازگزار را شایسته نیست اینکه در روز جمعه باعث اذیت نمازگزاران دیگر شده و از میان آنها عبور و مرور کند بلکه باید در جای مناسب صحن مسجد بنشیند، چنانچه از جابر بن عبدالله رضي الله عنه روایت است که مردی در روز جمعه وارد مسجد شد در حالی که رسول خدا ﷺ خطبه ایراد می کرد، آن مرد از سر نمازگزاران عبور کرد، رسول خدا ﷺ فرمود: بنشين يقينا باعث اذیت مردم شدی و در آمدن به مسجد تاخیر نمودی”. به روایت ابن ماجه.
سنت های ترک شده ای مسائل گوناگون:
- سلام دادن به کسی که می شناسید و نمی شناسید: چنانچه در حدیثی روایت شده : شخصی از رسول الله ﷺ سوال کرد: بهترین ویژگی اهل اسلام چیست؟ فرمود : «اینکه به دیگران خوراک بدهی و به هر مسلمانی که می شناسی و نمی شناسی سلام بدهی. “متفق عليه”.
- جلو خمیازه را گرفتن: پیامبر ﷺ امر کرده به گرفتن جلو خمیازه حتی اگر با گذاشتن دست بالای دهان هم باشد.
از ابوسعيد خدری رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمودند: «هرگاه يکی از شما خميازه کشيد، دستش را روی دهانش بگيرد؛ زيرا شيطان – از اين راه به بدن انسان – وارد می‌شود» روایت مسلم.
- گفتن سبحان الله و الله اکبر هنگام تعجب و انکار کردن: از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که می گوید: درحالی که جنب بوده، رسول الله صلی الله علیه وسلم او را در یکی از راه های مدینه می بیند؛ ابوهریره می گوید: چون جُنب بودم، خود را عقب كشيدم و از چشم رسول الله صلى الله عليه وسلم پنهان كردم. و پس از غسل، خدمت رسول الله صلى الله عليه وسلم رسيدم که فرمود: «ابوهريره، كجا بودی؟» عرض كردم: به علت جنابت و عدم طهارت، مجالست با شما را مناسب ندانستم. این بود که رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «سبحان الله، مؤمن نجس نمی شود».
- دادن صدقه و خیرات هنگام توبه کردن: بخاری و مسلم در کتاب خود روایت کردند: از کعب بن مالک رضى الله عنه روایت است که می گوید: گفتم : ای رسول خدا، به دليل قبول شدن توبه ام می خواهم تمام اموالم را برای الله و رسولش صدقه دهم؛ رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «مقداری از مالت را نگه دار که برايت بهتر است.
ابن القیم رحمه الله می‌گوید که از گفتار ابی بن کعب مستحب بودن صدقه در هنگام توبه واضح می‌شود.
- سجده‌ای شکر هنگام واقع شدن اتفاق خوشایند و یا دفع شدن چیزهای ناپسند: بغوی در شرح سنه گفته: (سجده شکر سنت است وقتی که نعمتی اتفاق بیفتد که دیر منتظر آن بودی ، یا هنگام دفع و رفع شدن مشکل و مصیبتی).
و ابن قیم در زاد المعاد گفته: (از جمله سنتهای پیامبر و اصحاب این بود که در هنگام اتفاق های خوشایند و دفع مصیبتها سجده شکر میکردند.
- مستحب بودن نوشتن وصیت نامه : از عبدالله بن عمر رضی الله عنهما روایت است که رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمودند: «برای مسلمانی که چيزی برای وصيت دارد، جايز نيست دو شب بر او بگذرد و وصيت نامه‌اش را ننوشته باشد». و در روايت مسلم آمده که ابن عمر می گويد: از وقتی اين سخن را از رسول الله صلى الله عليه وسلم شنيده ام، يک شب نيز بر من نگذشته مگر اينکه وصيت نامه‌ام نزدم بوده است.
- ایراد نگرفتن از غذا: از ابوهريره رضی الله عنه روایت است که می‌گويد: رسول الله صلى الله عليه وسلم هيچگاه از هيچ غذايی ايراد نگرفت؛ اگر موردِ علاقه‌اش بود، از آن میل می‌کرد و اگر دوست نداشت، آن را ترک می‌کرد.
- دعا هنگام دیدن فرد مبتلی (مصیبت زده): رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: هرکس شخصی را دید که مبتلا به نقص یا مصیبتی) بود بگوید: سپاس و ستایش برای الله است که مرا از این نقص هایی که آن شخص دارد سالم آفرید و مرا بر اکثر مخلوقاتش فضل و برتری داد، دیگر آن نقص عضوی را که دیده دچارش نمی شود). صحيح الجامع.
- دعا كردن هنگام عيادت مريض : از ابن عباس رضی الله عنهما روایت است که رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمودند: «هر شخصی که به عيادتِ بيماری برود که زمانِ مرگ‌اش نرسيده باشد و هفت بار نزدِ او بگويد: «أسْأَلُ اللهَ العَظيمَ، رَبَّ العَرْشِ العَظيمِ، أنْ يَشْفِيَكَ»: «از اللهِ بزرگ، پروردگارِ عرشِ بزرگ می خواهم که تو را شِفا دهد» قطعا الله متعال مريض مذکور را از آن بيماری بهبود می‌بخشد». صحیح است – به روایت ترمذی.
- دست گذاشتن بر محل درد و دعا کردن: عثمان بن ابى العاص رضى الله عنه روايت است كه او به رسول الله صلى الله عليه وسلم گفت: از وقتی که مسلمان شده در بدن خود دردی را احساس میکند، پیامبر صلی الله علیه وسلم به او گفت: «ضَعْ یَدَکَ عَلَی الَّذِی تَأَلَّمَ مِنْ جَسَدِکَ، وَقُلْ: بِسْمِ اللهِ – ثَلاَثاً – وَقُلْ سَبْعَ مَرَّاتٍ: أَعُوذُ بِاللهِ وَقُدْرَتِهِ، مِنْ شَرِّ مَا أَجِدُ وَأُحًاذرُ»
«دست خود را در جای درد بگذار و سه بار بسم الله بگو و هفت بار بگو: أَعُوذُ بِاللهِ وَقُدْرَتِهِ، مِنْ شَرِّ مَا أَجِدُ وَأُحًاذرُ.»
[صحیح مسلم].- سلام نگفتن به اشاره : از عمرو بن العاص از پدر و پدركلان‌اش روایت است که رسول اکرم -صلى الله عليه وسلم- فرمود: کسی که بدون ما از کسی دیگری تقلید و مشابهت کرد ازجمله ما نیست، به یهود و نصارا مشابهت نكنید، همانا سلام گفتن يهود با انگشتان و سلام گفتن نصارا با اشاره کف دست است.
- دعای قبل از خواب: از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمودند: «إذا أوى أحدکم إلى فراشه فلينفض فراشه بداخلة إزاره فإنه لا يدري ما خلفه عليه، ثم يقول: باسمک ربي وضعت جنبي، وبك أرفعه، إن أمسكت نفسي فارحمها وإن أرسلتها، فاحفظها بما تحفظ به عبادك الصالحين»: «هرگاه يكي از شما به رختخواب می رود، بسترش را از سمت داخل که روی او قرار می گیرد، بتکاند؛ زیرا نمی داند پس از او چه چیزی در بستر جای گرفته است. متفق عليه.
- تكبير و تسبیح گفتن هنگام خواب: از على رضي الله عنه روایت است: هنگامیکه فاطمه رضي الله عنها از رسول اكرم خواست تا خدمتکاری برای خانه استخدام کند، آنحضرت چنان فرمود: آیا شما هر دو را به آنچه بهتر از یک خدمتکار است رهنمایی نكنم؟ هنگامیکه به بستر خواب رفتید و یا هم خوابیدید، پس ۳۳ بار الله اکبر بگویید، ۳۳ بار سبحان الله بگویید و ۳۳ بار هم الحمد لله بگویید، زیرا این عمل برای شما بهتر از یک خدمتکار تمام می شود. (متفق عليه).
- دعای هنگام سجده : اكتب لي بها عندک أجرا ، وضع عني بها وزرا ، واجعلها لي عندك ذخرا ، وتقبلها مني كما تقبلتها من عبدك داود “
پروردگارا! با این سجده از درگاه خود برایم اجری بنویس و با آن بار گناهانم را از من برطرف كن و آن را از نزد خود برایم توشه وذخيره‌ی بگردان و آن (سجده ) را چنانی که از حضرت داود عليه السلام پذیرفتی از من هم بپذیر.) به روایت ترمذي.
- دعا هنگام پوشیدن لباس جديد : هرگاه رسول الله صلى الله عليه وسلم لباس جدیدی -پیراهن یا عمامه- می پوشید، آن را به نامش یاد می کرد و می فرمود: «الله لك الحمد أنت كسوتنیه أسألك من خيره وخير ما صنع له، و أعوذ بك من شره، وشر ما صنع له» يا الله! همه حمد و ستایش ویژه توست؛ تو، این عمامه یا پیراهن یا ردا- را به من پوشانده ای ، من از تو خیر آن و خیری را که برای آن ساخته شده است، درخواست می کنم و از شر آن و شری که برای آن ساخته شده است، به تو پناه می جویم». به روایت ابوداود و ترمذی
- دعای استخاره: اللهم إني أستخيرك بعلمك وأستقدرك بقدرتك وأسألک من فضلك العظيم فإنك تقدر ولا أقدر وتعلم ولا أعلم وأنت علام الغيوب. اللهم إن كنت تعلم أن هذا الأمر خير لي في ديني ومعاشي وعاقبة أمري أو قال ) عاجل أمري وآجله) فاقدره لي ويسره لي ثم بارك فيه، و إن كنت تعلم أن هذا الأمر شرلي في ديني ومعاشي وعاقبة أمري (عاجل أمري وآجله ) فاصرفه عني واصرفني عنه واقدر لي الخير حيث كان ثم رضني به).
استخاره یعنی طلب خیر در کارها از الله جل جلاله.
از جابر رضي الله عنه روایت است که رسول الله صلى الله عليه وسلم برای ما استخاره را در کار ها مانند سوره‌ی از قرآن آموخت و فرمود: اگر کاری شمارا پریشان و آشفته ساخت پس دو رکعت نماز بدون نمازهای فرض خوانده سپس بگویید: پروردگارا !از علم تو طلب خیر نموده و از قدرت تو توفیق می طلبم از بزرگی وشایستگی تو می خواهم زیرا تو توانا هستی و ما ناتوان، تو می دانی و ما نمی دانیم و تو بر هر آنچه پوشیده هست داناتر هستی. پرودگارا تو میدانی اگر این کار در دین ، زندگی و آینده ام بهتر است پس آنرا برایم مقدر و آسان گردانیده و آن را برایم مبارك بگردان، و اگر این کار در دین ، زندگی و آینده ام شر است پس این کار را از من دور گردانیده و من را از آن منصرف بگردان ،و در هرجایی که خیر است آنرا برایم مقدر گردانیده ومن را به آن راضی بگردان. فرمود :و حاجت یا ضرورت که بخاطر آن استخاره نموده آن را عرض دارد.
در اخیر از الله متعال خواهانیم که ما را از جمله افرادی قرار دهد که سنت های ترک شده را زنده و در زندگی پیاده مینمایند.
